Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS), Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) ve Euler Hermes gibi sigorta şirketlerinin de aralarında olduğu birçok kuruluş, hükümetlerin açıkladığı COVID-19 önlemlerinin iflasları teknik olarak engellediğini ve 2021’de 2020’den de fazla iflas görülmesini öngörüyor. Euler Hermes’in temmuzda yayınladığı “COVID-19 saatli bir iflas bombası yaratıyor” başlıklı raporunda iflasların gelecek yıl dünya genelinde yüzde 35 artması öngörülüyor. Raporda 2021 yılında bölgelere göre öngörülen artışlar (2019 yılına göre) ise şöyle: ABD’de yüzde 57, Brezilya’da yüzde 45, Çin’de yüzde 40, İngiltere’de yüzde 43, İspanya'da yüzde 41, İtalya’da yüzde 27, Belçika’da yüzde 26 ve Fransa’da yüzde 25. Raporda Türkiye için öngörülen iflas artışı ise yüzde 31.
Pandemiye rağmen iflaslar bu yıl azaldı
IIF verilerine göre dünya genelinde iflaslar bu yıl geçen yıla göre düşüş kaydetti. Axios’un IIF verilerinden derlediği 9 Ekim tarihli analizinde, COVID-19 önlemlerinin iflasları nasıl teknik olarak engellediğine ve bir iflas krizini ötelediğine dikkat çekiliyor. Verilere göre özellikle Fransa, Güney Kore, Singapur, Danimarka ve Belçika’da önlemler bu yıl Ağustos 2020 itibariyle gerçekleşen iflas sayısını yüzde 30 ila 44 azalttı (bkz. grafik). Gelişmiş ülkeler arasında ABD ve İsveç’te iflaslar sırasıyla yüzde 2 ve 5 artarken, Türkiye’de alınan önlemlere rağmen iflasların yüzde 9 artmış olduğuna dikkat çekiliyor.
Zombiler iyileşse bile iyileşmeyi yavaşlatabilir
BIS de eylülde yayımladığı “Zombi Şirketler: Anatomisi ve Yaşam Döngüsü” başlıklı raporunda, 1980’li yıllarda toplamdaki payı yüzde 4 olan zombi şirketlerin oranının 2017 yılına gelindiğinde yüzde 15’e yükseldiğini vurguluyor. Zombi şirketler, BIS’in raporundaki ifadelerle “daha küçük, daha verimsiz, daha borçlu, fiziksel ve gayri maddi sermayeye daha az yatırım yapan şirketler”. Bu şirketlerin performansının zombileşmeden önce de yıllarca kötü performans sergilediğine dikkat çekilen raporda “Zamanla zombi şirketlerin yüzde 25’i pazardan siliniyor, yüzde 60’ı zombi statüsünden çıkıyor. Ancak iyileşmiş görünen zombi şirketler sağlıklı şirketlere göre kötü performans göstermeye devam ediyor ve sağlıklı şirketlere göre tekrar zombi olma ihtimalleri de çok daha yüksek” değerlendirmesi yapılıyor. BIS’in özellikle vurguladığı konu ise COVID-19 pandemisinden çıkışta daha fazla zombi şirketin, daha yavaş ve verimsiz bir iyileşme getirecek olması.
ABD’de her beş şirketten biri zombi
S&P Global ise ABD’ye özel analizinde zombilerin üç yıldır artışta olduğunu ve her beş şirketten birinin zombi olduğunu belirtiyor. Analize göre ABD’de iflaslar (kamu şirketlerinde borcu en az 2 milyon dolar, özel şirketlerde borcu en az 10 milyon dolar olan şirketler) 4 Ekim itibariyle 500’ü geçerek 2010’dan bu yana en yüksek düzeye geldi. İflas skoru olarak da bilinen Altman-Z- Skoru’nu bulan Edward I. Altman, 1 milyar dolardan fazla borcu olan en az 66 ABD’li şirketin bu yıl iflas etmesini bekliyor. 2009 krizinde bu rakam 49’du. Altman’a göre 100 milyon dolardan fazla borcu bulunan en az 192 şirket de iflas edecek. 2009 yılında bu kategoride iflas sayısı 242’ydi.
Peki hangileri zombi şirket?
Varlık yönetimi şirketi Principal Global, Barrons’daki bir analize göre bir şirketin zombi olup olmadığının nasıl anlaşılacağına dair şöyle bir kılavuz sunuyor: Bir önceki yılın EBITDA’sı ile faiz masraflarını iki kez karşılayamıyorsa, özkaynak karlılığı ve özkaynak maliyeti arasındaki makas yüzde 4’ün üzerindeyse, son bir yıllık satış büyümesi ve son üç yıllık ortalama satış büyümesi yüzde 3’ün altındaysa, likidite-ödeme gücü-karlılık ölçütü olan Altman-Z-Skoru 1,8’in altındaysa, şirket zombi olarak tanımlanabilir.