1. Çiftlik Bank nedir?
Çiftlik Bank adlı oyun, Mehmet Aydın tarafından Ağustos 2016'da kuruldu.
Sosyal medya oyunu olan FarmVille'den esinlenen Çiftlik Bank'ta, oyuncular farklı altın değerlerine sahip çeşitli çiftlik hayvanları satın alabiliyordu.
Ömürleri 365 gün olan hayvanlar için yem ve depo masrafı da yapmanız gerekiyordu.
Bu masrafları karşılamak için ve yetiştirdiğiniz hayvanlar karşılığında para kazanmak için oyunun Papara adı verilen dijital para sistemini kullanıyordunuz.
Oyunda satın alınan hayvanların ve yapılan üretimin ise Türkiye'nin farklı yerlerinde açılan çiftlikler, et ve süt üretimi yapan tesislerde hayata geçirileceği vaat ediliyordu.
Aynı zamanda bu tesislerden elde edildiği iddia edilen ürünler açılan bayilerde satışa çıkarıldı.
Satın alınan hayvanlardan bir yıl içinde edilecek kar ise en az yüzde 100 olarak açıklanmıştı.
2. Çiftlik Bank'a ne kadar para yatırıldı?
Sabah gazetesinden Dilek Güngör'ün haberinde, Sermaye Piyasası Kurulu'nun (SPK) raporuna göre Çiftlik Bank'ın 2016-2017 arasında 77 bin 843 kişiden 511,7 milyon TL topladığı aktarıldı.
62 bin 877 kişiye 398,3 milyon TL ödeme yapılırken kalan 113,4 milyon TL'nin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde (KKTC) kurulan Fame Game şirketine aktarıldığı ifade edldi.
Oradan da Çiftlik Bank'ın CEO'su ve kurucusu Mehmet Aydın'ın ve karısının şahsi hesaplarına paranın gönderildiği kaleme alındı.
Papara dışında G-pay ve Epin gibi ödeme sistemlerinden de Kıbrıs'a yaklaşık 120 milyon TL gönderildiği tespit edildi.
Mehmet Aydın, vergiden kaçınmak amacıyla şirketin merkezinin Kuzey Kıbrıs'ta kurulduğunu aktarmıştı.
SPK'nın raporunda aynı zamanda Mehmet Aydın'ın şirketlerinin zararda olduğu ortaya çıktı.
3. Sistem ne zaman çöktü?
Kamuoyunda Çiftlik Bank ile ilgili ortaya çıkan soru işaretleri ve oyuna para aktaran kullanıcıların şikayetleri son aylarda şiddetlendi.
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) geçen yılın sonlarında suç duyurusunda bulunmuştu.
Çiftlik Bank da iddiaların üzerine bu yılın başında saadet zinciri olmadıklarını kanıtlamak için üye alımına son verdiklerini duyurdu.
Ardından şirket, bankaların iddialar üzerine kendileriyle çalışmadığını ve ödeme yapamadıklarını duyurdu.
Bunun üzerine en son olarak İnegöl Cumhuriyet Başsavcılığı, 20 kişinin başvurusu üzerine Çiftlik Bank ile ilgili olarak "nitelikli dolandırıcılık, suç örgütü kurma, yönetme ve üye olma" suçlarından soruşturma başlatıldığını açıkladı.
4. Saadet zinciri nedir?
Türkiye'de saadet zinciri olarak bilinen sisteme genel olarak piramit satış sistemi deniyor.
Ponzi Şeması ya da Ponzi Oyunu olarak da literatüre geçen ilk piramit satış sistemi, 1919 yılında Charles Ponzi'nin geliştirdiği uluslararası kupon ödemeleri sistemi ile ortaya çıktı.
Uluslararası geri ödeme kuponlarının ülkeler arası fiyat farklılığından kâr etmek amacıyla kurulan sisteme göre ne kadar kişi girerse elde edilecek kar artıyordu.
Ancak piramit olarak büyüyen sistem ile ilgili endişelerin artması ve nakit akışının kesilmesiyle sistem en sonunda çöktü.
5. Türkiye'de daha önce de böyle dolandırıcılıklar yaşandı mı?
Türkiye'de daha önce Titan saadet zinciri büyük ses getirmişti.
Hakan Kenan Şeranoğlu tarafından kurulan Titan zincirine 1990'larda 30 binden fazla kişi üye oldu.
O zamanlar Almanya'nın para birimi olan Alman Markı ile ödeme yaparak sisteme girenlerin kazançlarının katlanarak artacağı vaat ediliyordu.
Sistem, kurucuların 1998 yılında tutuklanması ile sona erdi.
2006 yılında hayatını kaybeden Selçuk Parsadan ise Türkiye tarihinin en büyük dolandırıcısı olarak biliniyor.
Parsadan, eski siyasetçiler Süleyman Demirel ve Tansu Çiller dahil olmak üzere çok sayıda kişiyi sahte kimliklerle dolandırmıştı.
Son yıllarda en fazla konuşulan dolandırıcılardan biri ise Fadıl Akgündüz.
Otomotiv ve inşaat sektörlerinde iş yapan Akgündüz, yurt dışında yaşayan Türkiye kökenli vatandaşlardan kâr payı ortaklığıyla para topladı, ancak bu paranın vaat ettiği yatırımlara dönüşmediği görüldü.
Yurt dışına kaçan, ardından milletvekilliği yapan Akgündüz tekrar inşaat projeleriyle halkı dolandırdığı gerekçesiyle Jet Fadıl olarak bilinen Akgündüz, "nitelikli dolandırıcılık" suçlamasıyla 22 Aralık 2015'te tutuklandı. Geçen yıl serbest kaldı.
Bir başka dolandırıcılık hikayesi ise YİMPAŞ ile yaşandı.
Yozgat'ta, Dursun Uyar'ın öncülüğünde bir grup işadamı tarafından kurulan Yozgat İhtiyaç Maddeleri Anonim Şirketi (YİMPAŞ) de yurt dışında yaşayan binlerce kişiden milyonlarca lira topladı.
YİMPAŞ kurucuları bu parayı zimmetlerine geçirmekle suçlandı.
6. Türkiye'de başka saadet zinciri var mı?
Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkci'ye göre Türkiye'de Çiftlik Bank gibi 11 tane daha 'saadet zinciri' var:
"Bu anlamda sadece Çiftlik Bank değil, 11 tane daha birbirine benzer, adeta bir saadet zinciri kuran ve temel mantığı da bir müşterinin bir başka müşteriyi getirerek birbirini finanse ettiği bir sistem oluşturuyorlar. Bu sistemin yanlışlarını, tüketiciyi ve vatandaşı mağdur eden yönünü ve cezai yönünü de düzenlemek lazım."