Rusya'nın geçen yıl yaptırımlarla küresel finans sisteminden sürgün edilmesi de ABD dışındaki müttefiklerin dolardan uzaklaşacağı yönündeki spekülasyonları körükledi.
Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, resmi döviz rezervleri içinde doların payı 2022 yılının dördüncü çeyreğinde son 20 yılın en düşük seviyesi olan %58'e geriledi.
Eurizon SLJ Capital Limited CEO'su Stephen Jen, bu değişimin döviz kuruna göre ayarlandığında daha belirgin olduğunu söyledi.
"2022'de yaşanan şey doların reel olarak payında çok keskin bir düşüş oldu" diyen Jen, bunun Rusya'nın 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından 640 milyar dolarlık altın ve döviz rezervinin yarısının dondurulmasına bir tepki olduğunu söyledi. Bu durum Suudi Arabistan, Çin, Hindistan ve Türkiye gibi ülkelerde diğer para birimlerine yönelme konusunda yeniden düşünmeye yol açtı.
2022'nin son çeyreğinde merkez bankalarının döviz rezervleri içinde doların payı son yirmi yılın en düşük seviyesine inmiş olsa da, bu hareket kademeli olarak gerçekleşmiş ve şu anda neredeyse 1995 ile benzer bir seviyeye ulaştı.
Merkez bankaları, ekonomik krizler sırasında döviz kurlarını desteklemeleri gerekmesi ihtimaline karşı dolara kayıyoyr. Bir para birimi dolar karşısında çok fazla zayıflarsa, ABD para birimiyle işlem gören petrol ve diğer emtialar pahalılaşır, yaşam maliyetlerini yükseltir ve enflasyonu körükler.
Hong Kong Doları'ndan Panama Balboa'sına kadar pek çok para birimi benzer nedenlerle dolara karşı sabitlendi.
Her şeye gücü yeten dolar, emtia ticaretini kilitleyerek Washington'un Rusya'dan Venezuela ve İran'a kadar üretici ülkelerin pazara erişimini engellemesine izin verdi.
Ancak ticaret değişiyor. Hindistan Rus petrolünü BAE dirhemi ve rublesiyle satın alıyor. Çin ise 88 milyar dolar değerinde Rus petrolü, kömürü ve metali satın almak için yuan kullanmaya başladı. Çin'in ulusal petrol şirketi CNOOC ve Fransız TotalEnergies, yuan üzerinden ilk LNG ticaretini Mart ayında tamamladı.
BNY Mellon stratejisti Geoffrey Yu, Rusya'dan sonra ülkelerin "yaptırımların yanlış tarafına düşerseniz ne olur?" sorusunu sorduğunu söyledi.
Uluslararası Ödemeler Bankası'na (BIS) göre, yuan'ın küresel tezgah üstü forex işlemlerindeki payı 15 yıl önce neredeyse sıfır iken %7'ye yükseldi.
Dolardan arındırma, ihracatçılar, ithalatçılar, döviz tüccarları, borç ihraç edenler ve borç verenlerden oluşan geniş ve karmaşık bir ağın bağımsız olarak diğer para birimlerini kullanmaya karar vermesini gerektirecek. Pek olası değil.
BIS verilerine göre dolar, 2022 yılında yaklaşık 6,6 trilyon doları temsil eden küresel forex işlemlerinin neredeyse %90'ının bir tarafında yer alıyor.
BIS, tüm offshore borçların yaklaşık yarısının dolar cinsinden olduğunu ve tüm küresel ticaretin yarısının dolar cinsinden fatura edildiğini söyledi.
Berkeley ekonomi ve siyaset bilimi profesörü Barry Eichengreen, doların işlevlerinin "birbirini güçlendirdiğini" söyledi.
Eichengreen "Bankaların, şirketlerin ve hükümetlerin davranışlarını aynı anda değiştirmelerini sağlayacak bir mekanizma yok." diyor.
Tek bir dolar halefi olmasa da, mantar gibi çoğalan alternatifler çok kutuplu bir dünya yaratabilir.
BNY Mellon'dan Yu, ülkelerin bir ya da iki baskın rezerv varlık bloğunun "yeterince çeşitlendirilmiş olmadığını" fark ettiklerini söyledi.
Küresel merkez bankaları, şirket borçları, gayrimenkul gibi maddi varlıklar ve diğer para birimleri de dahil olmak üzere daha geniş bir varlık yelpazesine bakıyor.
Toscafund Hong Kong'un genel müdürü Mark Tinker, "Devam etmekte olan süreç budur," dedi. "Dolar küresel sistemde daha az kullanılacak." diyor.
Büyük banka mevduatları her zaman sigortalı olmadığından, işletmeler nakit alternatifi olarak devlet tahvillerini kullanıyor. Bu nedenle doların statüsü, para için güvenli bir liman olarak görülen 23 trilyon dolarlık ABD Hazine piyasası tarafından destekleniyor.
Sınır ötesi döviz akışlarını izleyen Dış İlişkiler Konseyi üyesi Brad Setser, "Hazine piyasasının derinliği, likiditesi ve güvenliği, doların önde gelen rezerv para birimi olmasının büyük bir nedenidir" dedi.
Uluslararası Hazine tahvili varlıkları çok büyük ve henüz güvenilir bir alternatif yok. Almanya'nın tahvil piyasası 2 trilyon doların biraz üzerinde ve nispeten küçük.
Emtia üreticileri Çin ile yuan üzerinden ticaret yapmayı kabul edebilir, ancak hesap açmadaki zorluklar ve düzenleyici belirsizlik nedeniyle nakdi Çin devlet tahvillerine dönüştürmek zor olmaya devam ediyor.
Natwest Markets gelişmekte olan piyasalar stratejisti Galvin Chia, "Ancak bir uygulamaya atlayıp her yerden Hazine tahvili ticareti yapabilirsiniz," dedi.