Yeni yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Türkiye'deki bütün döviz bazlı sözleşmeler iptal edildi. 30 gün içerisinde sözleşmelerini yenilemesi gerekenler arasında, markalarla kira sözleşmelerini döviz bazında yapan AVM'ler de bulunuyor.
Bundan sonra Türkiye'de yerleşik kişilerin menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dahil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecek.
Kararnameye göre hali hazırda döviz cinsinden kararlaştırılmış bedeller, 30 gün içinde TL cinisinden taraflarca yeniden belirlenecek.
Bu karar, özellikle alışveriş merkezi (AVM) yatırımcıları ve AVM'lerde kira bedelleri döviz üzerinden hesaplanmış markaları direkt olarak etkiliyor.
BBC Türkçe'nin konuştuğu AVM yöneticileri, bu kararla kiracı konumunda olan perakendecilerin gözetildiğini ancak bankalara döviz ile borçlanan AVM yatırımcılarının da düşünülmesi gerektiğini söylüyor.
Öte yandan yeniden düzenlenecek sözleşmelerde baz alınacak "belirli bir kur fiyatının" olmayışının da, pratikte kira fiyatlarında hiçbir değişiklik yaratmayacağını savunanlar var.
'Bu karardan kiracılar zararda çıkacak'
Ankara'nın en eski AVM'lerinden Karum'un yöneticisi Mustafa Yozgat, kriz yüzünden sadece Eylül ayında AVM'deki 8 markanın mağazasını kapattığını söylüyor.
Yozgat'a göre, yayımlanan karar ne perakendeci ne de yatırımcı için "olumlu" bir nitelik taşıyor.
AVM yatırımcılarının, yeni kiraları mevcut Dolar-TL kuru üzerinden belirleyeceğini ve bundan sonra enflasyon oranında kira artışına maruz kalacak kiracıların zararda çıkacağını söylüyor:
"Yeni sözleşmelerde hangi TL kurunun baz alınacağı muallak, kararda belirtilmemiş. Bu kiracılar için risk oluşturuyor. Yeni kiralar krizden önceki 4,60 liradan mı belirlenecek yoksa şu anki 6,45'lerden mi belli değil."
"Mal sahipleri haklı olarak, yeni kiraları bugünkü kur üzerinden sabitleyecekler. Bundan sonra kiraların artışları otomatik olarak TEFE-TÜFE oranında olacak. Şu anki enflasyon oranı yüzde 17'lerde. Benim öngörüme göre, seneye bu oran yüzde 25'leri bulacaktır."
Yozgat, kira sözleşmesi Dolar'dan TL'ye çevrilen bir kiracı için basitçe şöyle bir hesap yapıyor:
"Hâlihazırda bin dolar kira ödeyen biri için, yeni kirasında kuru altı lirada sabitlediğimizi ve TL bazında 6 bin TL kira bedeli belirlediğimizi düşünelim. Gelecek sene yüzde 20-25 TEFE-TÜFE oranıyla kirası ortalama 7 bin 200 lira olacak. Eğer kirası dolar bazında kalmış olsaydı, Dolar/TL kuru ancak 7,2'ye yükseldiğinde bu kirayı ödemesi gerekecekti."
"Dolayısıyla eğer gelecek sene Dolar/TL kuru 7,2'nin üzerinde olursa; evet, kiracı bu karar sonucu karlı çıkıyor demektir. Ama eğer dolar şimdiki kurunda sabit kalırsa, hatta 6 liranın altına düşerse kiracının ciddi bir zararı söz konusu olacak. Kiraları TL'ye çevirmenin de bir mantığı kalmayacak."
Yozgat, kararda yeni kira sözleşmelerin hangi kur üzerinden sabitleneceğinin belirli olmamasının bu sonuçları doğurduğunu ifade ediyor:
"Eğer kararda, 'Her sözleşme için dolar 4,5 olarak hesaplanacak' gibi bir belirleme olsaydı; evet, her türlü kiracının avantajına olurdu ve bu çok doğru bir karar oldurdu. Fakat bunu da yatırımcılar kabul etmezdi. Dolayısıyla bu kanunun uygulanması bana çok makul gelmiyor."