Bloomberg HT'nin haberine göre Türkiye, dünyada en fazla sayıda mülteciye ev sahipliği yapan ülke olarak yedinci yıla yaklaştı.
Pandemiyle beraber düzensiz göç azalsa da son dönemde yaşanan gelişmeler göç hareketlerinin hızlanacağına işaret ediyor. Yasal yollardan girerek farklı statülerde Türkiye’de bulunan yabancı sayısının yaklaşık 5 milyon kişiye ulaştığı belirtiliyor. 5 milyon nüfusunda yaklaşık 1 milyon kadarı ise kayıt dışı istihdam olarak çalışıyor.
Türkiye'de yabancılar, çalışma iznine sahip olmaları durumunda kayıtlı işgücüne dâhil olabiliyor. Geçici koruma sağlanan yabancılara, mevsimlik tarım işçiliği veya hayvancılık gibi bazı sektörlerde sağlanan izin muafiyeti ise bunun dışında tutuluyor.
Türkiye'deki Suriyeli sayısı 3 milyon 690 bin kişi oldu
Mülteciler Derneği verilerine göre Türkiye’deki geçici koruma altındaki kayıtlı Suriyeli sayısı 23 Temmuz 2021 tarihi itibarıyla bir önceki aya göre 6 bin 484 kişi artarak toplam 3 milyon 690 bin 896 kişi oldu.
Bu kişilerin yüzde 48'ini 0-18 yaş arası çocuklar oluşturuyor. 0-18 yaş arası çocukların ve kadınların toplam sayısı ise 2 milyon 627 bin 824 kişi.
2019'da Türkiye’de 145 bin 232 yabancıya çalışma izni verildi
Uluslararası Göç Politikaları Geliştirme Merkezi (ICMPD) Batı Balkanlar ve Türkiye Bölge Koordinatörü Tamer Kılıç, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine dikkat çekerek, "2019 yılında Türkiye’de 145 bin 232 yabancıya çalışma izni verildi. Sadece Suriyelilere ise 3 bin 789 izin verildiği belirtiliyor. Türkiye genelinde en fazla çalışma izni verilen sektörler arasında konaklama, ev işleri, toptan ticaret öne çıkıyor. Türkiye'de ikamet izni ile bulunan yabancılar, en çok İstanbul’da ikamet ediyor. İstanbul’u, Antalya, Ankara, Bursa ve Mersin izliyor." ifadelerini kullandı.
Kılıç, "2021 yılında tespit edilen düzensiz göçmenler arasında ilk üç uyruk Afganistan, Suriye ve Pakistan şeklinde sıralanıyor. Afganistan’daki ekonomik ve siyasi gelişmeler, gerek ülke içinde, gerekse ülke dışına olan göçü hızlandırıyor. " değerlendirmesinde bulundu.
Düzensiz göç kayıt dışı istihdamı artırıyor
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü ve Liege Üniversitesi Hugo Göç Gözlemevi Doç. Dr. Başak Yavçan düzensiz göçün kayıt dışı çalışmayı artıran bir unsur olduğuna dikkat çekti.
Doç. Dr. Yavçan, “Sığınmacıların gelişi ve düzensiz göçlerle ülkemize giren insanlarla birlikte kayıt dışı çalışma oranı ülkemizde artış gösterdi. Suriyeli sığınmacılarının işverenlerinin çalışma iznine başvurma hakkı olmasına rağmen bundan yeterince faydalanılmadığını çok net görüyoruz. Yüz binin altında Suriyeli çalışma izniyle çalışıyor. Geri kalan kişiler -ki bunlar yaptığımız çalışmalarda yaklaşık 1 milyon civarında olduğunu tahmin ediyoruz- kayıt dışı çalışıyor” diye konuştu.
“Mültecilerin Türkiye’de çalışma hakları yok”
Yavçan Türkiye'de sığınmacıların doğrudan çalışma haklarının olmadığına dikkat çekerken, işverenlerin kayıt dışı çalıştırabilecekleri kişileri kayıt altına almayı tercih etmediklerine de vurgu yapıyor: Suriyeli sığınmacı herhangi bir ülkeye gittiğinde Cenevre Sözleşmesine göre bir coğrafi kısıtlaması olmadığı için mülteci statüsüyle doğrudan çalışma hakkına sahip oluyor. Ancak Türkiye’de böyle bir çalışma hakkı yok. Onun yerine işvereni ona verilen o alandaki kotalar çerçevesinde eğer bu kotaya uygun ise bu kişi için çalışma iznine başvuruyor. Bunun da ufak da olsa bir maliyeti var elbette. Ama yine de çok daha ucuza ve kayıt dışı çalıştırabileceği bir kişiyi kayıt altına almak çok da işverenlerin tercih ettiği bir yöntem olmuyor. “
"Tarımda Suriyelilerden önce Afganlar ve Gürcüler vardı"
Kayıt dışı istihdamın en fazla olduğu alanlardan biri tarım. Gıda ve Tarım Örgütü Türkiye Temsilci Yardımcısı Dr. Ayşegül Selışık mevsimlik tarım işçilerinin kayıt dışı istihdamı konusunun yıllardır mücadele edilen bir alan olduğunu dile getirdi.
Dr. Selışık özellikle mevsimlik tarım işçiliğindeki istihdamın Suriyelilere kaydığını dile getirerek, “Tarım sektörü denildiğinde zaten elimizde mevsimlik tarım isçiliği gibi bir konu başlığı var. Tabi mevsimlik tarım işçiliği Suriyelilerden de önce Afganlar ve Gürcüler gibi diğer göçmenlerin her zaman istihdama konu olduğu bir sektördü." ifadelerini kullandı.
“Bir şehrin ekonomisini göçmenlere bağlayamazsınız”
Tüm bu tablo, göçmen emeğini ülke ve şehir ekonomileri için önemli bir konu haline getiriyor. Kamuoyunda bu yanda tartışmalar yaşanırken, göçmen emeğinin en yoğun kullanıldığı bölgelerden biri olan Güneydoğu Anadolu'da Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkan Fikret Kileci'nin verdiği rakamlara göre 1 milyonluk işgücünün yüzde 8-10'unu göçmenler temsil ediyor.
Kileci konuyla ilgili şu açıklamaları yaptı: Bir şehrin ekonomisini göçmenlere bağlayamazsınız. Şu anda Antep’te 500 bin kayıtlı göçmenimiz bulunuyor. Ancak kayıt dışı göç de söz konusu. Ne yazık ki bunu tespit edemiyoruz. Diyelim ki bu 500 bin kişinin içerisinde 80-100 bin kişi çalışabilecek durumda. Yani 1 milyonluk çalışan kesimin yüzde 8-10’nunu göçmenler temsil ediyor.
“Mersin’deki Suriyeli esnaf çok fazla kayıt dışı işçi çalıştırıyor”
Göçmen emeğinin yoğun kullanıldığı Mersin'de de kayıt dışı çalışmanın yoğun olduğu görülüyor.
Mersin'de esnafın Suriyeli kayıt dışı istihdamdan şikâyet ettiklerini söyleyen Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Ayhan Kızıltan, “Kayıt dışı istihdamın haksız rekabet oluşturduğu düşünülüyor. Bu alanda zaman zaman AB’nin fonlarından yararlanarak Suriyelilerin meslek sahibi olmaları adına eğitimler veriyoruz. Suriyelilerin çoğu kayıtlı çalışmak istemiyor çünkü devletten aldıkları desteklerin kesilmesini istemiyorlar. Ama bu da doğru değil kayıt dışılığı artırıyor." ifadelerini kullandı.