Gelişmekte olan ülkelerin çeyrek trilyon dolarlık borç yükü, dünyanın tarihi bir temerrüt zincirine sürüklenme riskiyle karşı karşıya olduğuna işaret ediyor.
Bloomberg'in haberine göre sorunlu seviyelerde işlem gören ve yüklü dış borçlara sahip piyasaların sayısı son altı ayda iki kattan daha fazla arttı.
Protestolar ve siyasi kaosla çalkalanan, gıda ve yakıt fiyatları altında ezilen Sri Lanka bu yıl tahvil sahiplerine ödeme yapmayı bırakan ilk ülke oldu. .
Ukrayna'ya askeri harekat düzenlemesinin ardından uluslararası yaptırımlarla karşılaşan Rusya da ABD’nin ödeme sistemine dönük engellemeleri nedeniyle haziranda döviz borçlarının bir kısmını temerrüde düşürdü.
El Salvador, Gana, Mısır, Tunus ve Pakistan da halihazırda temerrüde düşme açısından savunmasız ülkeler arasında yer alıyor.
Rusya-Ukrayna savaşının başlamasından bu yana gelişen piyasalardaki borçların ödenmeme durumunda çıkacak maliyet en yüksek seviyeye ulaşırken Dünya Bankası'nın Baş Ekonomisti Carmen Reinhart ve ABD merkezli yatırım şirketi Elliott Investment'ın Eski Portföy Yöneticisi Jay Newman gibi uzmanlar endişe edilmesi yönünde açıklamalar yapıyor.
Bloomberg'e konuşan Reinhart, düşük gelirli ülkelerdeki borç riskleri ve krizlerinin varsayımsal olmadığını ve dünyanın bu noktaya çoktan yaklaştığını söyledi.
Uluslararası piyasalara yönelik gelişmeleri yakından takip eden ABD'li yayın kuruluşunun hazırladığı tabloda temerrüt riskinin yüksek olduğu ilk 19 ülke 900 milyondan fazla nüfusa ev sahipliği yapıyor.
Bahsi geçen ülkeler sırasıyla El Salvador, Gana, Tunus, Pakistan, Mısır, Kenya, Arjantin, Ukrayna, Bahreyn, Namibya, Brezilya, Angola, Senegal, Ruanda, Güney Afika, Kosta Rika, Gabon, Fas ve Ekvador. Listenin 20. sırasındaysa Türkiye yer alıyor. Öte yandan Sri Lanka ve Lübnan korkulan senaryonun içine çoktan düşmüş durumda.
Gelişmiş piyasalarda yabancıların elinde bulunan 237 milyar dolarlık tahvilin ödemesi tehlike altında. Bu da 1,4 trilyon dolarlık gelişmekte olan piyasa borcunun yüzde 17'sine denk geliyor.
Artan gıda ve enerji maliyetlerine bağlı olarak dünya genelinde siyasi krizler baş gösterirken mevcut durum Gana ve Mısır gibi yüksek borçlu ülkelerdeki yaklaşan tahvil ödemelerine gölge düşürüyor.
Rusya-Ukrayna savaşının emtia fiyatları üzerindeki baskısını sürdürmesi, küresel faiz oranlarının yükselmesi ve ABD dolarının gücünü ortaya koyması nedeniyle bazı ülkeler için yük muhtemelen katlanılmaz bir noktaya gelecek.
ABD merkezli finans şirketi Nuveen'de uluslararası ve yükselen piyasalardaki borçlarla ilgilenen departmanın başkanı Anupam Damani'ye göre gelişmekte olan ekonomilerde enerji ve gıdaya erişimin sürdürülmesine ilişkin derin endişeler mevcut.
Sıkıntıların bir kısmı temel faiz piyasalarındaki kayıplardan kaynaklansa da kredilerdeki bozulma en problemli ülkeler açısından kritik rol oynadı.
Gelişmekte olan piyasaların bazılarındaki görünüm ise şu şekilde:
El Salvador
El Salvador Devlet Başkanı Nayib Bukele'nin öngörülemeyen politikaları nedeniyle dolar tahvilleri düşerken ülkenin notu kredi değerlendirici kurumlar tarafından düşürüldü.
Bukele'nin Bitcoin'i resmi para birimi olarak belirlemesi ve gücünü pekiştirmeye yönelik hamleleri, El Salvador'un yükümlülüklerini yerine getirip getirmeyeceğine ilişkin endişeleri beraberinde getirdi. Ülkenin ciddi mali açıkları mevcut ve Ocak 2023'te 800 milyon dolarlık tahvillerin vadesi dolacak.
Gana, Tunus, Mısır
Moody's Yatırım Hizmetleri bu üç ülkenin artan borçlanma maliyetlerine karşı savunmasız olacağına dair uyarıyor. Her üçünün de 2026'ya kadar vadesi dolacak tahvil ödemelerini karşılamak için ellerinde nispeten düşük miktarda yabancı rezerv bulunuyor.
Söz konusu ülkeler dış borç piyasalarından yararlanmanın maliyetinin artması nedeniyle vadesi gelen tahvillerini çeviremezse rezerv azlığı sorun haline gelebilir. Bununla birlikte ekonominin kötüleşmesi nedeniyle IMF'yle masaya oturan Gana, 1,5 milyar dolar talep ediyor.
Pakistan
Gelecek 12 ayda en az 41 milyar dolarlık geri ödemesini karşılayabilmek ve ithalatı finanse etmek için Pakistan, IMF'yle görüşmelere yeniden başladı.
Yetkililerin yakıt tasarrufu için 14 saate varan elektrik kesintilerine gitmesi pek çok kişinin sokağa dökülmesine neden oldu. Pakistan Maliye Bakanı ülkenin temerrüde düşmesinin önüne geçildiğini söylese de işlemler sıkıntılı düzeylerde sürmeye devam ediyor.
Arjantin
2020'de pandeminin tetiklemesiyle yaşanan durgunluk sırasında temerrüde düşen Arjantin yeni bir sıkıntılı döngünün içine girmiş durumda. Enflasyonun yıl sonuna kadar yüzde 70'in üstüne çıkması bekleniyor ve bu da döviz kurunu kontrol etmek amacıyla ekonomiden doların kaçışını sınırlamak için yetkililerin üstündeki baskıyı artırıyor.
Bununla birlikte Arjantin Devlet Başkanı Alberto Fernandez'le ve yardımcısı Cristina Fernandez de Kirchner arasındaki siyasi çekişme ekonomi yönetimine gölge düşürüyor. Eski Ekonomi Bakanı Martin Guzman bu ay istifa etmiş ve yerine Silvina Batakis atanmıştı.
Ukrayna
Rusya işgali nedeniyle ekonominin tepetaklak olduğu Ukrayna'da yetkililer borcun yeniden yapılandırmasının yollarını arıyor. Ukrayna finansman gereksinimlerini karşılamak için bu yıl 60 milyar ila 65 milyar dolar arasında ihtiyaç duyduğunu belirtse de söz konusu miktar müttefiklerin taahhüt edebildiğinden çok daha fazla. Ülke ayrıca 750 milyar doları aşabilecek daha uzun vadeli bir yeniden yapılanma planı açıkladı.