Halkbank'ın "Yabancı Devlet Dokunulmazlık Yasası" (FSIA) kapsamında yargı bağışıklığı olduğunu öne sürerek temyize götürdüğü davanın duruşması New York'ta gerçekleştirildi.
Yargıç Jose Cabranes'in video konferans ile bağlandığı İkinci Bölge Temyiz Mahkemesi'nde yapılan duruşmaya, mahkeme heyetinden diğer yargıçlar Amalya Kearse ve Joseph Bianco'nun yanı sıra, New York Güney Bölgesi Başsavcılığı ile Halkbank'ın avukatları katıldı.
Taraflara, iddia ve savunmalarını mahkeme heyetine sözlü olarak sunmaları için süre verildi.
Başsavcılık, Halkbank'ın FSIA kapsamında yargı bağışıklığının bulunmadığını belirtirken, Banka avukatları ise Halkbank'ın faaliyetlerinin Türkiye'de gerçekleştiğini ve teamül hukuku gereği, yabancı devlete ait bir şirkete karşı suçlamada bulunulmaması gerektiğini vurguladı.
Taraflar, iddia ve savunmaları ile ilgili sorulara da yanıt verdi. Mahkeme heyeti, kararın ileri bir tarihte açıklanacağını bildirdi.
- Temyiz Mahkemesi'nin Halkbank'ın başvurusunu tekrar gözden geçirmesine hükmedilmişti
ABD'den son yargı merci olan Yüksek Mahkeme, geçen yıl nisan ayında "Yabancı Devlet Dokunulmazlık Yasası"nın ceza hukuku davalarına uygulanamayacağına hükmetmiş ancak İkinci Bölge Temyiz Mahkemesi'nden Halkbank'ın itirazını teamül hukukuna göre yeniden gözden geçirmesini istemişti.
İkinci Bölge Temyiz Mahkemesi, Halkbank'ın temyiz talebini kabul ederse dava kapanacak. Mahkemenin Halkbank aleyhine karar vermesi durumunda ise Bankanın yargılanmasına New York Güney Bölge Mahkemesi'nde devam edilecek.
Halkbank’ın ABD’deki dava sürecinde şimdiye kadar neler yaşandı?
Halkbank’ın ABD’deki yargı süreci, Rıza Sarraf davasında sanık olarak 19 Ekim 2019'da aleyhine açılan davayla başladı. ABD yargısı, beşinci yılına giren davada, bankanın Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası (FSIA) kapsamında yargılanıp yargılanamayacağına henüz karar veremedi. Halkbank davasının yargı sürecinde şimdiye kadar yaşanan önemli gelişmeler şöyle:
15 Ekim 2019: Halkbank aleyhine New York Güney Bölgesi Başsavcılığı tarafından, kara para aklama ve yaptırımları delme gerekçesiyle altı farklı suçlamadan dava açıldı. Halkbank davası, daha sonra Rıza Sarraf davasıyla birleştirildi. Halkbank, Rıza Sarraf davasında sanık olarak yargılanmaya başladı.
Halkbank aleyhine New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi'nde açılan davada şu suçlamalara yer verilmişti: ABD'yi dolandırmak amacıyla komplo kurmak, Uluslararası Acil Ekonomik Güç Yasası'nı İran’a usulsüz para transferleri yaparak ihlal etmek için komplo kurmak, ABD bankalarını dolandırmak, ABD bankacılık ve finans sistemini dolandırmak amacıyla komplo kurmak, kara para aklamak, kara para aklamak amacıyla komplo kurmak
22 Ekim 2019: ABD’nin İran’a yaptırımlarını delmekle suçladığı Halkbank’tan hiçbir hukuki temsilci, federal mahkemede görülen duruşmaya katılmadı. Savcılar, Halkbank’ın ABD’deki avukatlarına mahkeme celbi ilettiğini kaydettiklerini, bankanın duruşmaya katılmayarak kaçak duruma düştüğünü ve mahkemeye itaatsizlik ettiğini söyledi.
23 Ekim 2019: New York Güney Bölgesi Başsavcılığı, Halkbank’ın New York’taki davayı reddetmesi halinde, ilk haftanın sonunda 7 milyon dolar, ikinci haftanın sonunda 21 milyon dolar, sekizinci haftanın sonunda 1 milyar 800 milyon dolar tutarında para cezasıyla karşı karşıya kalabileceğini açıkladı.
31 Mart 2020: Savcılığın yaptırım dosyası hazırlaması sonrasında Halkbank, hakkındaki iddialara yanıt vermek için New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi’nde yapılan ön duruşmaya katıldı. Halkbank’ı ön duruşmada, Willams & Connely LLP hukuk firmasına bağlı Avukat Robert M. Cary temsil etti. Avukat Cary, Halkbank’ın iddianamede yer alan altı suçlamadan hiçbirini kabul etmediğini söyledi.
19 Temmuz 2020: Halkbank avukatları, davanın görüldüğü New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi'ne sundukları dilekçede reddi hâkim talebinde bulundu. Başvuruda, Yargıç Richard Berman’ın, Fethullah Gülen ile bağlantısı olduğu gerekçesiyle Halkbank davasından geri çekilmesini istendi.
2 Ekim 2020: New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi, Halkbank’ın, davanın düşmesiyle ilgili yaptığı başvuruyu reddetti. Yargıç Richard Berman, 16 sayfalık gerekçeli kararında, Halkbank’ın ABD’ye karşı ticari suçlar işlediğine, yasalara göre ABD'de yargılanması gerektiğine hükmetti.
26 Aralık 2020: New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi’nde devam eden davada reddi hâkim başvurusu bir alt mahkeme tarafından daha önce reddedilen Halkbank’ın bir üst mahkemeye yaptığı reddi hâkim konusunda alınan kararın bozulması talebi de reddedildi.
10 Şubat 2021: New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi'ne yaptığı tüm başvuruları reddedilen Halkbank, bir üst mahkemeye itirazda bulundu. Halkbank, New York İkinci Bölge Mahkemesi'ne, hakkındaki iddianamenin düşürülmesi ve Bağımsız Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası kapsamında ABD’de yargılanamayacağı gerekçesiyle başvuruda bulundu.
17 Şubat 2021: New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi’nde, önce 1 Mart’ta başlayacağı açıklanan, daha sonra da 3 Mayıs'a ertelenen Halkbank davası, temyiz engeline takıldı. New York İkinci Bölge Temyiz Mahkemesi Halkbank’ın yaptığı başvuruyu değerlendirdi. Üst mahkeme, Halkbank’ın davadan düşürülmesi talebini reddettiğini, ancak yabancı bir kuruluş olduğu için Amerikan mahkemelerinde yargılanmayacağıyla ilgili talebini kabul ederek değerlendireceğini açıkladı.
1 Nisan 2021: ABD’de yargılanamayacağını öne süren Halkbank’ın başvurularının ikinci kez reddedilmesinin ardından mahkemenin yargıcı Richard Berman, bankanın yargılanacağı New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi’nde jürili seri duruşmaların 3 Mayıs’ta başlayacağına karar verip, jüri heyetinin seçilmesine hükmetti. Ancak jüri seçim kararı, Halkbank’ın bir üst mahkemeye yaptığı temyiz başvurusunda karar çıkana kadar durduruldu.
23 Ekim 2021: New York'ta İkinci Bölge Temyiz Mahkemesi, Halkbank’ın yaptığı temyiz başvurusuyla ilgili kararını açıkladı. Üç yargıçtan oluşan üst mahkeme heyeti, Bağımsız Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası kapsamında ABD mahkemelerinde yargılanmayacağıyla ilgili Halkbank’ın temyiz başvurusunu reddetti.
10 Kasım 2021: Daha önce ABD’de yargılanamayacağı iddiasıyla, İkinci Bölge İstinaf Mahkemesi’ne bir alt mahkemenin kararını temyiz için başvuran ve temyiz talebi reddedilen Halkbank, mahkemeye yeni bir başvuruda bulundu. Yeniden yargılanmayı ve yeni bir duruşmayla mahkemenin daha önce almış olduğu ret kararını gözden geçirmesini istedi.
16 Aralık 2021: Halkbank’ın, New York’taki İkinci Bölge Temyiz Mahkemesi’ne ikinci kez yaptığı temyiz başvurusu da reddedildi. Banka, ABD Anayasa Mahkemesi’ne şimdiye kadar aleyhine alt mahkemelerde alınan kararların temyizi için başvurabileceğini açıkladı.
10 Ocak 2022: Halkbank ABD’deki avukatları aracılığıyla İkinci Bölge İstinaf Mahkemesi’ne verdiği 20 sayfalık dilekçede, Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası kapsamında olduğu gerekçesiyle yaptığı temyiz başvurusu iki kez reddedilen temyiz davasının Anayasa Mahkemesi’ne sevkini istedi.
14 Ocak 2022: Halkbank’ın dosyasının ABD Anayasa Mahkemesi’yle ilgili başvuruyu değerlendiren New York İkinci Bölge Temyiz Mahkemesi’nin üç yargıcı, oy birliğiyle aldıkları kararla Halkbank’ın ABD Anayasa Mahkemesi’ne temyiz başvuruna yeşil ışık yaktı. Halkbank davasının Anayasa Mahkemesi süreci resmen başlamış oldu. Anayasa Mahkemesi, Halkbank’a başvurusunu yapması için 31 Ocak tarihine kadar süre tanıdı.
04 Şubat 2022: Anayasa Mahkemesi, Halkbank’ın dava dosyasının kıdemli hâkim Sonia Sotomayor tarafından incelendiğini, bankanın temyiz başvurusu için ek süre istediği ve başvurunun en geç 13 Mayıs’ta yapılması gerektiği kaydedildi. Anayasa Mahkemesi, Halkbank’ın başvurusunu kabul edip etmeyeceğine, duruşma takvimine alıp almayacağına, 13 Mayıs’akadar ileteceği dilekçeyi inceledikten sonra karar vereceğini açıkladı.
13 Mayıs 2022: Halkbank, ABD’deki Williams & Connolly LLP hukuk firmasına bağlı avukatları aracılığıyla, 35 sayfalık temyiz başvuru dilekçesini ABD Anayasa Mahkemesi’ne sundu.
19 Mayıs 2022: Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’la New York’ta yaptıkları görüşmede, Halkbank davasının da gündeme geldiğini belirterekyargı süreci devam eden davayı "siyasi” olarak nitelendirdi. Çavuşoğlu “Görüşmede, bize göre tamamen siyasi motifli bir dava olan Halkbank davasını da gündeme getirdik. Beklentilerimizi dile getirdik” diye konuştu.
19 Temmuz 2022: ABD Başsavcısı Elizabeth B. Prelogar, Anayasa Mahkemesi’nden Halkbank’ın temyiz talebinin reddini istedi. Başsavcı Pregolar, ABD’de ticari faaliyetleri olan Halkbank’ın Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası kapsamına girmediğini, daha önce alınan mahkeme kararlarının da bu yönde olduğu belirtilerek, “Halkbank, Amerikan yasaları çerçevesinde bölge mahkemelerinde yargılanabilir” dedi.
3 Ekim 2022: ABD Anayasa Mahkemesi, 28 Eylül’de Halkbank’ın temyiz talebiyle yaptığı başvuruyu ve başsavcılığın yaptığı itirazı değerlendirdiği kararını açıkladı. Halkbank davasının mahkemede takvime alınarak, temyiz talebiyle ilgili duruşmanın 2023 yılında yapılması kararı aldığını açıkladı.
11 Kasım 2022: ABD Anayasa Mahkemesi, Halkbank’ın temyiz duruşmasının 17 Ocak 2023’teyapılmasına karar verdi.
26 Kasım 2022: Halkbank, Anayasa Mahkemesi'ne sunduğu 47 sayfalık ana başvuru ve beş farklı ek dilekçede, bankanın ABD’de yargılanmasının "uluslararası infiale ve uluslararası toplumda diplomatik bir kâbusun yaşanmasına yol açabileceğini” öne sürdü. Dilekçelerde Azerbaycan, Katar ve Pakistan'ın da Halkbank lehine görüşleri yer aldı.
4 Ocak 2023: Savcılık, Anayasa Mahkemesi'nde, Halkbank davasında çıkacak olası bir lehte kararın, ABD'nin İran'a ekonomik yaptırımlarını uygulama kabiliyetini önemli ölçüde olumsuz etkileyebileceğini iddia etti. Böylesi bir kararın ABD’nin en önemli dış güvenlik sorunları arasında yer alan İran’a karşı mücadelesini olumsuz etkileyeceği görüşü dile getirildi.
13 Ocak 2023: Halkbank, savcılığın bankanın ABD’de yargılanabileceği yönündeki iddiasını, “Türkiye’nin aşağılanması” olarak değerlendirdi.
17 Ocak 2023: Halkbank’ın temyiz başvurusuna ilişkin Anayasa Mahkemesi’nde yapılan duruşmada tarafların sözlü savunmaları dinlendi. Duruşmadabir karar çıkmadı.
19 Nisan 2023: ABD Anayasa Mahkemesi, Halkbank’ın Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası kapsamında yargılamadan muaf olduğu iddiasıyla yaptığı başvuruyu reddettiğini açıkladı. Anayasa Mahkemesi Halkbank’ın genel hukuk kapsamında yaptığı itirazı bir alt mahkeme olan New York’taki İkinci Bölge Mahkemesi’nin yeniden değerlendirmesini istedi.
1 Ağustos 2023: Davanın bir alt mahkeme olan İkinci Bölge Temyiz Mahkemesi’ne sevkinin ardında Halkbank, temyiz talebiyle ilgili mahkemeye sunduğu savunma dilekçesinde bankanın yüzde 91’in Türkiye Cumhuriyeti Varlık Fonu’na ait olduğu, bankanın Yabancı Devlet Dokunulmazlığı Yasası kapsamına girdiği ve bu nedenle ABD’de yargılanamayacağı görüşünü yineledi. Halkbank, davanın aleyhlerine sonuçlanması halinde hem bankalarının hem de Türkiye’nin zarar göreceğini öne sürdü.
1 Kasım 2023: İkinci Bölge Temyiz Mahkemesi Baş Yargıcı Debra Ann Livingston, daha önce 11 Aralık’ta yapılacağı açıklanan temyiz duruşmasının savcılığın talebiyle, 28 Şubat 2024’eertelediğini açıkladı.
Kronoloji kaynak:VOA