Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) tarafından üç aylık dönemleri kapsayacak şekilde hazırlanan Banka Kredileri Eğilim Anketi’nin ikincisi yayınlandı. Banka kredilerinin eğilimlerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla hazırlanan anket sonuçlarına göre; Nisan-Haziran 2015 döneminde bankalar; genel olarak işletmelere kullandırılan kredilere uygulanan standartları sınırlı ölçüde sıkılaştırdı. Standartların sıkılaştırılmasının ardındaki nedenler olarak; genel ekonomik faaliyetlere ilişkin beklentiler başta olmak üzere risk algısına ilişkin faktörler gösterilirken, standartları gevşetici yönde etkileyen ana faktörler sermaye yeterliliği ile ilgili kısıtlar, diğer bankaların ve banka dışı mali kesimin rekabeti oldu. 2015 yılının üçüncü çeyreği için beklenti, standartlardaki sıkılaştırmanın süreceği yönünü gösterdi.
Bireysel kredilere uygulanan standartların değişimi incelendiğinde ise bireysel kredi türlerinden konut ve taşıt kredilerinde standartları temelde aynı bırakırken, diğer bireysel kredilerde ise sınırlı ölçüde gevşetti. Diğer bireysel kredilere uygulanan standartların gevşetilmesinin ardındaki nedenler, diğer bankaların rekabeti başta olmak üzere banka dışı mali kesimin rekabeti, fon maliyetleri ve bilanço kısıtlamaları, genel ekonomik faaliyetlere ilişkin beklentiler, tüketicilerin kredi itibarı ve talep edilen teminatlara ilişkin riskler olarak görüldü. Gelecek çeyrek dönem için beklenti; konut kredilerine uygulanan standartların sıkılaştırılacağı, taşıt ve diğer bireysel kredilere uygulanan standartların ise gevşetileceği yönünde oldu.
İŞLETMELERİN BANKA KREDİLERİNE OLAN TALEBİ OLUMSUZ SEYİR İZLEDİ
Nisan-Haziran 2015 döneminde kredi talepleri incelendiğinde; işletmelerin banka kredilerine olan talebi bir önceki çeyrekte olumsuz bir seyir izlerken bu çeyrekte toparlanma eğilimi gösterdi. Konut kredilerinde talep artışı bir önceki çeyreğe göre önemli düzeyde yavaşlarken, taşıt kredileri ile diğer bireysel kredilere olan talep düzeylerinde bir miktar artış gözlendi.
Krediyi kullanan firma ölçeği açısından bakıldığında; bir önceki çeyreğe kıyasla, küçük ve orta ölçekli işletmelerin kredi talebi azalmaya devam ederken, büyük işletmelerin kredi talebinde önemli bir değişiklik yaşandı. Vade yapısı ve para cinsi açısından krediler incelendiğinde; hem kısa vadeli hem de uzun vadeli kredilere olan talebin temelde değişmediği; Türk Lirası cinsinden açılan kredilere olan talep artarken, yabancı para cinsinden açılan kredilere olan talepteki azalışın yavaşlayarak sürdüğü belirlendi.
BİREYSEL KREDİ TÜRLERİNDE TALEBİN GERİLEMESİ BEKLENİYOR
2015 yılının üçüncü çeyreğinde de bireysel kredi türlerinde talebin gerilemesi, işletmelere kullandırılan kredilerin talebinde önemli ölçüde artış yaşanması bekleniyor.
İşletmelere verilen kredilerde, sabit yatırımlar, birleşmeler/satın almalar ve yeniden yapılanma, hisse senedi ihracı ile diğer bankalardan alınan krediler ve borçlanmak için menkul kıymet ihracı talebi azaltıcı yönde etkilerken; borcun yeniden yapılandırılması, satıcıların peşin alımlarda uyguladığı iskonto ve kolaylıklar, stok artırımı ve işletme sermayesi gereksinimi ile banka dışı mali kesimden alınan krediler talebi artırıcı yönde etkileyen faktörler oldu. Söz konusu artırıcı ve azaltıcı etkilerin dengelenmesi sonucunda işletmelerin kredi talebi değişmedi. Konut kredileri açısından bakıldığında, bireysel tasarruflar, diğer bankalardan sağlanan krediler, diğer finansman kaynakları, krediler üzerindeki vergi ve benzeri yükler ve konut piyasasına ilişkin beklentiler talep artışının ardındaki faktörler olurken, tüketici güveninin talebi azaltan tek faktör olduğu görüldü.
Taşıt kredilerinde; taşıt piyasasına ilişkin beklentiler, tüketici güveni, taşıt alımı dışındaki tüketici harcamaları, bireysel tasarruflar ile krediler üzerindeki vergi ve benzeri yükler talepteki artışın nedenleri olarak sıralandı. Diğer bankalardan sağlanan krediler ve diğer finansman kaynakları ise talebi azaltan faktörler oldu. Diğer bireysel kredilerde ise dayanıklı tüketim mallarına yapılan harcama, menkul kıymet alımları, bireysel tasarruflar, diğer bankalardan sağlanan krediler ve diğer finansman kaynakları talep artışına neden olurken, tüketici güveni ve krediler üzerindeki vergi ve benzeri yükler kredi talebini azaltan faktörler oldu.
BANKALAR DAHA RİSKLİ KREDİLER ÜZERİNDEKİ KAR MARJLARINI KISTI
İşletmelere kullandırılan kredilere uygulanan kredi koşul ve kurallarına bakıldığında; bankaların ortalama krediler ile ve daha riskli krediler üzerinden aldıkları kâr marjlarını ve faiz dışında alınan ücret ve komisyonları artırmaya devam ettiği, kredi ya da kredi limitinin büyüklüğüne ilişkin koşulları, kredi sözleşmesi özel koşullarını, vade ve teminat ihtiyacını ise gevşettiği tespit edildi.
Bireysel kredilere uygulanan koşul ve kurallar açısından bakıldığında; tüm bireysel kredi türlerinde bankaların ortalama krediler ile daha riskli krediler üzerindeki kar marjlarını kıstıkları ve diğer tüm koşul ve kuralların da gevşetildiği görüldü.
FONLAMA KOŞULLARINDAKİ SIKILAŞMA SÜRECEK
Bankaların fon sağlama imkânlarının gelişimi incelendiğinde; yılın ikinci çeyreğinde yurtiçi fonlama koşullarındaki sıkılaştırmanın artarak sürdüğü görüldü. 2014 yılının son çeyreğinde gevşetilmiş olan yurtdışı fonlama koşulları ise hem fonlama maliyetinin hem de diğer koşul ve kurallarının etkisiyle bu dönemden itibaren sıkılaştırıldı. 2015 yılının üçüncü çeyreğinde, fonlama koşullarındaki sıkılaşmanın yurtiçinde azalarak, yurtdışında ise artarak sürmesi bekleniyor.