Kömür arzında ve buna bağlı elektrik üretiminde yaşanan sıkıntı nedeniyle son bir haftada Çin ana karasındaki 31 eyalet ve bölgenin 20’sinde aralıklı elektrik kesintileri meydana geldi.
Ülkenin kuzeydoğusundaki Cilin, Liaoning ve Heylongciang eyaletlerinde çok sayıda yerleşimde haneler habersiz elektrik kesintilerinden muzdarip oldu.
Ülkenin doğusundaki Ciangsu ve Cıciang eyaletleri ile güneyindeki Guangdong eyaleti başta olmak üzere çok sayıda fabrika ve imalathaneye kesintili elektrik verilmesi üretimde sıkıntılara yol açtı.
Apple ve Tesla gibi büyük küresel şirketlerin yanı sıra küresel imalat zincirlerinde önemli rolü olan çok sayıda küçük ve orta ölçekli işletme üretime ara vermek zorunda kaldı.
Kömür fiyatlarındaki artış elektrik arzını olumsuz etkiliyor
Ülkede elektrik üretiminin yüzde 56’sı kömürle çalışan termik santrallerden sağlanıyor. Üretim altyapısının eski ve verimsiz olduğu bu santraller, elektrik arzının küresel kömür fiyatlarındaki dalgalanmalardan olumsuz etkilenmesine yol açıyor.
Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının tedarik zincirlerini sıkıştırması nedeniyle geçen yıl yaklaşık iki kat artan küresel kömür fiyatları, salgın sonrası ekonomik toparlanma ve artan taleple birlikte artışını sürdürüyor.
Asya-Pasifik piyasasında gösterge kömür fiyatı olarak kabul edilen Avustralya’nın New Castle Limanı’ndan ihraç edilen bir ton termik kömürün fiyatı, 23 Eylül’de önceki haftaya göre yüzde 3,35 artışla 188,72 dolara kadar çıktı. Fiyat artışı yılık bazda yüzde 215’e kadar ulaştı.
Üreticiler tavan fiyatı uygulaması nedeniyle fiyat artıramıyor
Kömür fiyatlarındaki ani artışa karşın, Çin’de elektrik sektöründe tavan fiyatı uygulaması olduğundan hane ve işletmelere kesilen elektrik faturalarının belirli bir meblağı aşmasına izin verilmiyor.
Üreticiler fiyat artışını tüketiciye yansıtamadığından, zarar etmemek için elektrik arzını kısıtlama yoluna gidiyor.
Çin medya kuruluşu Caixin’in haberine göre, Guangdong eyaletindeki bir termik santral, termik kömürün tonunu 216,9 dolara satın alırken, bu fiyattan aldığı kömürle 1 kilovatsaatlik elektriği yaklaşık 6,9 sente üretebiliyor.
Ekonomik ve finansal veri hizmetleri şirketi CIEC’in aktardığı fiyat bilgilerine göre, Ağustos 2021 itibarıyla Çin’in 36 kentinde bir kilovatsaat elektriğin ortalama fiyatı haneler için ortalama 8, sanayi kuruluşları için 9,1 sent civarında.
Üretim ve iletim maliyetleri göz önüne alındığında üreticiler bu koşullarda çoğu zaman zararına üretim yapmak zorunda kalıyor.
Talep artarken arz ve stoklar azalıyor
Çin Enerji İdaresi (NEA) verilerine göre, Çin’de ocak ile ağustos ayları arasında elektrik tüketimi önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13,8 arttı. Artan talebe yanıt vermek üzere aynı dönemde termik santrallerin işleme süresinde de yüzde 9,53 artış oldu.
Artışta salgın sonrası toparlanmanın rolü olduğu anlaşılıyor. Salgın öncesi, 2019 yılının ilk 8 ayında elektrik tüketimi önceki yıla göre yüzde 4,4, santral işleme süresi ise yüzde 3,64 artmıştı.
Öte yandan, kömür arzı ve stoklarında talepteki artışı karşılayacak bir genişleme gözlenmiyor. Çin Ulusal Kömür Ajansı (CNCA) verilerine göre, yılın ilk yarısında kömür tüketimi önceki yıla göre yüzde 10,7 artışla 2,1 milyar tona ulaşırken, ham kömür arzı yalnızca yüzde 6,4 artışla 1,95 milyar ton oldu. Bu arada kömür ithalatı da yüzde 19,7 azaldı.
Çin’de kömür arzının yüzde 90’ı yerel üreticilerce sağlandığından, açığın kısa vadeli tedbirlerle kapanması mümkün görülmüyor. Ayrıca, çok sayıda eyaletin santrallerin açığını kapatacak stokları bulunmadığına dair haberler geliyor.
Kriz kış aylarında ısınma sıkıntısı yaratabilir
Krizin Çin’deki fabrikaların Batı’daki Noel Bayramı hazırlıkları için üretime hız vermesi gereken bir döneme denk gelmesi nedeniyle, uluslararası tedarik zincirlerini olumsuz etkileyeceği öngörülüyor.
Merkezi hükümet ve yerel yönetimler farklı yaklaşımlarla krize yanıt vermeye çalışıyor. Güç kesintileri ve kademeli arz, en yaygın görülen çözüm biçimi. Buna karşın Guangdong ve Hunan eyaletleri, elektrik üretimini yeniden karlı hale getirmek için dalgalı tarife uygulamasına geçti.
Krizin Çin’de 1 Ekim Ulusal Günü’nü izleyen bir haftalık tatilin öncesine denk gelmesinin ise enerji tüketiminde yol açacağı artış nedeniyle sorunu şiddetlendirmesi bekleniyor.
Ancak asıl endişe kaynağı elektrik krizinin soğuk kış aylarında ısınma sıkıntısına yol açması.
Krizden en çok etkilenen kuzeydoğu eyaletleri 2017’de üretim krizinden kaynaklanan ısınma problemleri yaşamış, çok sayıda yerleşimde kömüre dayalı ısınma sistemleri kullanılamaz hale gelmişti.