İş fikri olup, parası olmayan girişimciler için çok önemli bir destek alanı olan ‘melek yatırımcılık’ hızlı gelişiyor. 2013 yılında mevzuatı çıkaralan sistemin hedefini Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, "bin yatırımcı" olarak belirlemişti. Hazine’nin İlerleme Raporu’na göre 2013 sonu itibariyle 155 yatırımcı lisansı aldı. Son 1.5 yılda ise sayı katlanarak 308’e çıktı. Akredite 7 Melek Yatırımcı Ağı'nda lisans almadan faaliyet gösteren 196 yatırımcı ile birlikte “bin yatırımcı” hedefinin yarısı yakalandı. Lisanslı bireysel yatırımcılar dışında melek ağları 165 girişimi değerlendirmeye aldı. Bazı değerlendirmelere göre Türkiye, bu artışa rağmen ABD gibi ülkelerle kıyaslandığında henüz çok geride.
"Melek Yatırımcılık" kurumu için mevzuat 2013'te çıkarıldı. Hazine lisans vermeye başladı. 2013 yılı 155 lisansla kapandı. 2014 ve 2015 ilk beş ayında 153 lisans daha verildi. Böylece yeni iş fikirlerini desteklemek için finansman sağlamaya hazır lisanslı melek yatırımcı sayısı 308'i buldu. Ancak, bunun dışında 7 melek ağı da Hazine’ce akredite edildi. Bunların bünyesinde lisans almadan faaliyet gösteren yatırımcı sayısı da 196'ya ulaştı. Böylece bireysel lisanslı ve ağ bünyesindeki yatırımcılarla birlikte toplam yatırımcı sayısı 504'ü buldu.
Kaynak başvuruları sürüyor
Lisanslı bireysel yatırımcılara sunulmuş başvuru sayısı 16. Akredite ağlara sunulan girişim sayısı ise 35. Akredite ağlarında değerlendirilen iş fikri sayısı 165 olarak görünüyor. Ancak bir de "5 girişim şartı"na ulaşamadığı için akredite edilmemiş 7 ağda değerlendirilen projeler var.
Melek yatırımcılar tarafından desteklenen girişim sayısının toplamda 60'ı geçtiği tahmin ediliyor. Melek yatırımcıların desteklediği girişimler küçük çaplı yatırımlar öngörüyor. Bu nedenle yatırım değeri açısından rakamlar küçük gözükse de yatırım yapılan fikirler parlak bulunduğu için, bu girişimlerle geleceğin önemli şirketlerinin temeli atılmış oluyor. Hazine raporuna göre 2013 yılında bu iş fikirlerine 1 milyon 540 bin lira, 2014’te 1 milyon 850 bin lira, 2015’te ise 1 milyon 750 bin liralık yatırım yapıldı. Yatırım başvurularının yüzde 53’ü yazılım ve uygulama geliştirme, yüzde 40’ı e-ticaret, yüzde 7’si bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetleri sektörleri için yapıldı.
Lisans için yapılan başvuruların yüzde 84’ü Marmara Bölgesi’nden geldi. Bu bölgeden başvuruların ağırlığını da 245 başvuru ile İstanbul oluşturdu. Diğer bölge ve illerde Marmara ve İstanbul’la kıyas kabul edecek bir ilgi henüz yok.
“Binleri bulmalıydık”
İlk lisans alan 8 kişiden biri olan Şirket Ortağım Melek Yatırımcı Ağı Başkanı Mehmet Buldurgan, bugün 308’e ulaşan lisans sayısının başarı olmadığını söyledi. Sayının bugün binleri bulmuş olması gerektiğini ifade eden Buldurgan, yatırımcılara verilen teşviklerin zor işlediğini, operasyonel olarak bu noktada iyileştirmeler yapılması gerektiğini kaydetti. ‘Fonları fonu’ diye tabir edilen sistemin kurulamamış olmasının destek noktasında sıkıntılar yarattığını bildiren Buldurgan, “Hazine bunu kurup, yönetimini bir kişiye devredecek. Yatırıma ihtiyaç duyanlar hem alttaki ağlardan hem de bu fondan yatırım alacak. Bu kurulduğunda, yeni girişimler patlar. Biz, geçen yıl 4 gencin kurmuş olduğu Visionteractive şirketine yatırım yaptık. Cirolarında 7 kat artış oldu. Instagram’daki fotoları basan bir yazıcı geliştirdiler. Yakın bir dönemde Dubai’ye ihracat yaptılar” dedi.
Yeni yerler keşfetmeyi kolaylaştırmak için büyük tur şirketlerini araya sokmadan turistler ile seyahat edilen bölgedeki halkı buluşturan ve özelleştirilmiş bir yolculuk deneyimi sunan seyahat topluluğu Dopios, Openfund grubunun da katılımıyla, Galata İş Melekleri (GBA) yatırımcıları Melih Ödemiş, Ahu Serter ve Arif Akdağ’dan toplam 70 bin euroluk yatırım desteği aldı. Bu yatırımla birlikte GBA, toplamda 16 girişime yatırım yapmış oldu.
Obama ile tekrar görüşecek
İlki 2010’da 62 ülkeden 150 girişimcinin katılımıyla düzenlenen Girişimciler Zirvesi’ne Türkiye’den davet edilen tek girişimci olan Girişimcilik Akademisi’ni de (BAGA) kuran Türkiye Melek Yatırımcılar Derneği (TBBA) Başkanı Baybars Altuntaş, zirvede görüştüğü ABD Başkanı Barack Obama’ya dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın özel mektubunu vermişti. Altuntaş, bu görüşmede zirvenin geleneksel hale getirilmesini ve ikincisinin 2011 yılında Türkiye’de yapılmasını sağlamıştı. DÜNYA’yı ziyaret eden Altuntaş, girişimcilere yapılacak destek yöntemleriyle ilgili önerilerini Kenya’daki zirvede ABD Başkanı Barack Obama ile paylaşıp uluslararası bir standart oluşturulması için destek isteyeceğini anlattı. Girişimcilikle ilgili kitaplar yayınlayan Altuntaş, bu yıl 6’ncısı 25-26 Temmuz’da Kenya’da düzenlenecek Dünya Girişimcilik Zirvesi’ne Beyaz Saray’dan özel davet aldı. Altuntaş, zirvede ‘Dünyada artık girişimcileri mi destekleyeceğiz, yoksa girişimcileri destekleyenleri mi destekleyeceğiz?’ sorusuna cevap arayacağını söyledi. Devletlerin bu konuyu netleştirmesi gerektiğine değinen Altuntaş, “Ben girişimciden ziyade girişimcileri destekleyenleri desteklemeyi öneriyorum. Çünkü devlet ne yaparsa yapsın girişimciye paranın dışında çevre, danışmanlık ve bilgi aktarımı sağlayamıyor. Para verilen girişimcinin bir süre sonra parası bitmiş oluyor. Bizim artık kamu parası değil, akıllı paradan söz etmemiz lazım. Akıllı para, çevre, danışmanlık ve bilgi aktarımı sağlıyorsa akıllı paradır. Yani kamu parasının akıllı paraya çevrilmesini talep edeceğim. Bu konuda 1-2 ülkede değil, dünyada farkındalık oluşturulursa başarı yakalanabilir. Afrika’daki girişimcilik ekosistemiyle Avrupa’daki sistemi birbirine nasıl yaklaştırabileceğimizi konuşacağım. Kimse Afrika’ya gidip bir girişimciye yatırım yapmayı düşünmüyor ama ABD’ye gidip Silikon Vadisi’ne yatırım yapmayı düşünüyor. Artık bu Silikon Vadisi’ni bölgesel hale getirebilmeyi düşünmeliyiz” diye konuştu.
Sistem nasıl işliyor?
“Melek Yatırımcı” (Bireysel Katılımcı Yatırımcısı / BKY) lisansını Hazine veriyor. Melek ağları da akredite ediliyor. Halen akredite 7 melek ağı var. Akredite olmayanlarla birlikte sayıs 12. Girişimciler bu ağlar üzerinden yatırımcılara ulaşabiliyor. Yatırımcılar şirketleri kendileri seçiyor ve ağ üzerinden görüşme yapıyor. Lisans, yatırımcılara vergi avantajları getiriyor. BKY’ler hesapladıkları hisse tutarlarının yüzde 75’ini, hisselerin elde edildiği dönemde yıllık gelir vergisi matrahlarından indirebiliyorlar. Sanayi Bakanlığı, TÜBİTAK ve KOSGEB’in belirlediği programlarda desteklenmiş girişim şirketlerine iştirak sağlayan BKY’ler için vergi desteği yüzde 100. BKY’ler en fazla 20 şirkete yaptıkları yatırım için vergi desteği alabiliyor. Yatırımda alt üst sınırlar var. BKY’ler girişim şirketlerinin yüzde 50’sinden fazlasına sahip olamıyor, yönetimin % 50’sinden fazlasını atayamıyorlar. BKY'ler girişim şirketinin yönetiminde veto hakkı veren imtiyazları ve girişimciye getirilebilecek kısıtlamaları belirleyebiliyor, yönetim kurulu üyesi olabiliyorlar.
Faal melek yatırımcı ağları şöyle:
• Etohum
• Bahariye Melek Yatırım
• BIC
• Şirket Ortağım
• BÜMED
• BUBA
• GALATA
• İstanbul Melek Yatırımcı Merkezi
• KIERETSU
• TEB Özel
• METUTECH
• Trangels
Yatırımda şirket kriterleri
• TTK'ya tabi AŞ olacak.
• Şirketin son 2 mali yıldaki net satışları yıllık 5 milyon lirayı aşmayacak.
• Çalışan sayısı 50’nin altında olacak.
• Şirket, BKY’ye, yakınlarına ait olmayacak.
• Şirket, devlet desteği sağlanan sektörlerde olacak.
• Halka açık olmayacak.