Yerli ve yabancıların 2020'de Türkiye sermaye piyasalarına artan ilgisi sektörde oldukça verimli bir dönemin geride bırakılmasına neden olurken, söz konusu dönemde yatırım kuruluşlarının gelirleri yıllık bazda yaklaşık iki katına çıkarak 8,5 milyar liraya yükseldi.
Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) 2020 yılı sermaye piyasalarındaki gelişmeleri derlediği "Gösterge Bahar 2021" raporunu yayınladı.
Rapora göre yatırım kuruluşlarının gelirleri, 2020'de yıllık bazda yüzde 99,2 artışla 4 milyar 264 milyon liradan 8 milyar 494 liraya çıkarken, en yüksek artışın yüzde 167,2 ile aracılık gelirleri kaleminde gerçekleşti.
Toplam gelirlerin büyümesinde, işlem hacimlerindeki artışa bağlı olarak hızla büyüyen aracılık gelirlerinin etkili olduğuna dikkati çekilen raporda, kurumların kendi portföylerine yapmış olduğu işlemlerden elde etmiş olduğu gelirler ve müşteri faiz gelirlerinin de arttığı ifade edildi.
Raporda, müşteri ile yapılan pay senedi ve vadeli işlem hacminin önceki yıla kıyasla dikkat çekici şekilde arttığı kaydedilerek, bu iki işlemden elde edilen gelirlerin yüzde 185 artarak 4,4 milyar liraya ulaştığı ve 2020'de toplam aracılık gelirlerinin yüzde 82’sini oluşturduğu belirtildi.
Aracılık gelirlerinde en yüksek paya sahip olan pay senedi gelirlerinin yüzde 227 artış göstererek brüt aracılık gelirlerinin yüzde 73’ünü oluşturduğu kaydedilen raporda, "Önceki yıla göre bu pay yüzde 61 seviyesindeydi. Komisyon gelirlerinde en yüksek artış ise yabancı menkul kıymet işlemlerinde (yüzde 359) kaydedilmiştir." ifadelerine yer verildi.
Aracı kurumlarda personel sayısı yüzde 11 arttı
Raporda, 2020 sonunda toplam personel sayısının 2019 sonuna göre 569 kişi yani yüzde 11 artarak 5 bin 533 olduğu ifade edilerek, artışta en çok yılın dördüncü çeyreğindeki işe alımların etkili olduğu kaydedildi.
2020 içerisinde toplam 46 personel bulunduran 5 kurumun kapandığı ve yeni kurum açılmadığı bildirilen raporda, "2020 yılı içerisinde çalışan sayısında 50 kişi ve üzeri personel alımı yapan 5 kurum GCM Yatırım, İnfo Yatırım, Phillipcapital Menkul, A1 Capital Yatırım ve Osmanlı Yatırım olurken, en fazla personel azalışı Yatırım Finansman Menkul’de (6 kişi) görülmüştür." ifadelerine yer verildi.
Raporda, incelenen yatırım kuruluşlarında, personelin ağırlıklı olarak merkez dışı birimler (şube, acente ve irtibat bürosu), yurtiçi satış ve pazarlama ile mali ve idari işler departmanlarında çalıştığının görüldüğü belirtilerek, merkez dışı birimler ile yurtiçi satış ve pazarlamada çalışanların sayısının, toplam çalışan sayısının yarısını geçtiği, yıl boyunca en çok personel artışının da yurtiçi pazarlama departmanında gerçekleştiği aktarıldı.
Ortalama çalışan sayısının en fazla olduğu departmanın 24 kişi ile yurtiçi satış ve pazarlama birimi olduğu kaydedilen raporda, bu departmandaki ortalama çalışan sayısının önceki yıla göre 5 kişi arttığı bildirildi.
Pay senetlerindeki işlem hacmi yaklaşık 3 katına çıktı
Raporda, 2020'de, önceki yıla kıyasla opsiyon hariç tüm ürünlerde işlem hacminin arttığı ifade edilerek, şu bilgilere yer verildi:
"Pay senedi işlemlerinde yılın ilk iki çeyreğinde işlem hacimleri 2 ile 2,5 trilyon lira arası iken, üçüncü çeyrekteki işlemler 3,5 trilyon liraya, fiyatların hızla arttığı dördüncü çeyrekteki işlemler ise 4,9 trilyon liraya çıkmıştır. Bunun sonucunda pay senedi işlem hacmi 2020'de, 2019 yılına kıyasla neredeyse 3 katına çıkarak 13 trilyon liraya ulaşmıştır.
Pay senetlerinden sonra en büyük artışın görüldüğü vadeli işlemler de karşılaştırılan dönemde iki katına çıkarak 5,7 trilyon lira olmuştur. Müşterilerin kaldıraçlı işlemleri de 2020 yılında yüzde 69 artış göstermiştir. Opsiyon işlemleri ise yılın ilk çeyreğinde önemli bir artış sergilerken, devam eden aylarda bu ürünlere ilgi azalmış, işlem hacmi önceki yılın altında kalmıştır."
2020’de yurtiçi bireysel yatırımcıların sermaye piyasalarındaki ağırlığının arttığı belirtilen raporda, yerli yatırımcıların işlemlerine bağlı olarak, internet aracılığıyla yapılan işlemlerde de genel artış gözlemlendiği bildirildi.
Raporda, 2020’de pay hacmindeki ciddi artışta en büyük etken yurtiçi bireylerin hacminin yüzde 239 artışla 2,6 trilyon liradan 8,9 trilyon liraya çıkması olduğu aktarılan raporda, "Bunda pay senedi yatırımı yapan yatırımcı sayısının şimdiye dek kayıt altına alınan en yüksek seviyeye gelmesinin de katkısı olduğu düşünülmektedir." ifadelerine yer verildi.
Borsa İstanbul’da pay senedi işlem hacminin yüzde 68’inin yurtiçi bireysel yatırımcılar tarafından yapıldığına dikkati çekilen raporda, Merkez Kayıt Kuruluşu (MKK) verilerine göre bu yatırımcıların 31 Aralık 2020 itibarıyla halka açık payların yalnızca yüzde 28’ine sahip olduğu hatırlatıldı.
Raporda, son yıllarda finansal piyasalarda iş modellerinin teknolojik gelişmelerle evrildiği vurgulanarak, "Bu sayede emir iletiminin doğrudan yapıldığı kanallar olan internet ve doğrudan piyasa erişimi kanallarının pay senedi işlemlerindeki toplam payı 2020 sonunda yüzde 72 olmuştur. Bu kanallar ile gerçekleşen işlemlerin toplam hacimdeki payı, ağırlıkla internet üzerinden yapılan işlemlerdeki artışla önceki yıla kıyasla 17 puan artmıştır." ifadelerine yer verildi.
Kredili işlem hacmi, yatırımcı sayısına paralel artış gösterdi
Aracı kurumların sadece hisse senetleri alımıyla sınırlı olmak üzere müşterilerine kredi kullandırabildiği hatırlatılan raporda, "Aracı kurumların müşterilerine kullandırdığı kredi bakiyesi, artan yatırımcı ilgisiyle yılın ikinci çeyreğinden itibaren hızla büyümüştür. Böylece 2019 yılı sonuna göre kıyaslandığında 2020 sonunda kredi bakiyesi 1,5 kat artarak 6,8 milyar lira olmuştur." ifadeleri kullanıldı.
Raporda, kredi kullanan yatırımcı sayısının ise 2019 sonuna göre, pay senedi yatırımcı sayılarındaki artışa paralel olarak iki misline çıktığı ve 25 bin kişiyi aştığı kaydedilerek, kurum bazında ortalama kişi başına düşen kredi bakiyelerinin 5 bin 600 lira ile 1 milyon 500 bin lira arasında değiştiği belirtildi.
Portföy yönetim şirketlerince yönetilen portföy büyüklüğünün son 1 yılda yüzde 28 artarak 365 milyar liraya ulaştığı bildirilen raporda, 2020'de emeklilik fonlarının toplam portföy büyüklüğü yüzde 34 oranında büyüyerek yönetilen portföydeki payını 2 puan artışla yüzde 47’ye çıkardığı aktarıldı.
Raporda, yatırım fonları portföyündeki büyümenin yüzde 19’da kaldığı, toplam portföydeki payının da 3 puan düşerek yüzde 42’ye indiği kaydedildi.