K kodu bulunan işyerleri denetlendikten sonra sahte olduğu tespit edilirse bu işyerinden sigortalı gösterilenlerin prim günleri iptal ediliyor. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı.
İŞYERİ “K” KODUYLA BİLDİRİLEN ÇALIŞANLAR NE YAPABİLİR?
Bir işyerinde 01/01/2012 - 30/07/2013 tarihleri arasında 567 gün çalıştım. Fakat hizmet dökümümde bu işyeri için (K) ibaresi konulmuş. SGK’ya sorduğumda prim günlerinin emeklilik hesabından düşüleceği söylendi. Durumdan yeni haberim oldu. Nasıl bir yol izlemem gerekir? Zaman aşımına uğramış mıdır? Prim günlerimi dava ile kazanabilir miyim? Açmam gereken dava nedir? (Vedat K.)
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) 2018/6 Sayılı Genelgesi uyarınca, sahte işyeri olduğu veya sahte sigortalı bildirdiğinden şüphelenilen işyerleri sistemde “S” (Sahte), “K” (Kontrollü) ve “Ş” (Şüpheli) olmak üzere üç sınıfta tanımlanıyor.
Her ay düzenli olarak prim hizmet belgesi göndermelerine rağmen SGK’nın gönderdiği yazıları tebellüğ etmeyen, primlerini ödemeyen veya cüzi tutarda ödeyen işyerleri “K” koduyla işaretleniyor. Bu işyerlerinin sahte olup olmadığı sosyal güvenlik denetmenlerince araştırılıyor. Araştırma sonucunda işyerinin sahte olduğunun tespit edilmesi halinde bu işyerinden yapılan sigorta bildirimleri geçersiz sayılıyor. Sahte işyerinde çalışmış gösterilen kişiler için emekli aylığı veya tedavi amacıyla yapılmış ödeme varsa geri alınıyor.
Öncelikle bu incelemenin tamamlanmasını beklemelisiniz. İnceleme sonucunda işyerinin sahte olduğu yönünde rapor düzenlenirse ve gerçekten o şirkette fiilen çalıştıysanız hizmet tespit davası açabilirsiniz. Hizmet tespit davalarında normalde 5 yıllık hak düşürücü süre bulunuyor. Ancak, işletme sizinle ilgili işe giriş bildirgesi, aylık sigorta primleri bildirgesi, dört aylık sigorta primleri bordrosu veya sigortalı hesap fişi belgelerinden birini SGK’ya vermiş ise 5 yıllık süre dolmuş olsa bile hizmet tespit davası açabilirsiniz. Yargıtay bu noktada bildirim yapılmış olmasına rağmen primleri tahsil etmediği için SGK’yı da sorumlu tutuyor.
VERGİ VE ODA KAYDI OLUP BAĞ-KUR KAYDI OLMAYANLAR İÇİN BİR DÜZENLEME OLACAK MI?
1992 yılında vergi kaydım ve oda kaydım var ama BAĞ-KUR’a hiç kaydım yok. Benim durumumda olanlar için bir çalışma var mıdır? Vergi kaydı baz alınarak borçlanma yapıp emekli olabilir miyim? (Hüseyin A.)
Vergi ve oda kaydı olduğu halde BAĞ-KUR tescili yapılmamış olanlarla ilgili muhtelif zamanlarda hak tanındı. Sizin kaydığınız olduğu döneme ilişkin yasal düzenleme de 24 Temmuz 2003 tarihinde gerçekleştirildi. 20 Nisan 1982 – 4 Ekim 2000 tarihleri arasında sigortalılık nitelikleri taşıdıkları, yani oda ve vergi kayıtları bulunduğu halde BAĞ-KUR kaydını yaptırmamış olanlara bir hak tanındı. Bu kişilerin oda ve vergi kayıtlarının bulunduğunu belgelemek koşuluyla 24 Temmuz 2003 tarihinden itibaren bir yıl içinde borçlanma suretiyle geriye dönük prim ödemesi yapmaları halinde bu sürelerin sigortalılık süresi olarak değerlendirilmesine olanak tanındı. Bu bir yıllık süre içinde hakkını kullanmamış olanların sonradan açtıkları davalar Yargıtay’dan döndü. Yargıtay, belirtilen süre içinde borçlanma hakkının kullanılmaması halinde sonradan BAĞ-KUR sigortalılığının tespitine olanak bulunmadığı yönünde kararlar verdi.
Bundan sonra yeni bir yasal düzenleme yapılır mı bilinmez. Ancak, şu an için bu konuda bir hazırlık olmadığını söyleyebilirim.
BAĞ-KUR PRİM BORCUNU ÖDEMEYENİN DUL AYLIĞI KESİLİR Mİ?
Eşimi yeni kaybettim, ölüm aylığı için SGK’ya başvuru yaptık. Kadın kuaför salonumuz var. Maddi sıkıntıdan dolayı BAĞ-KUR primlerini ödeyemiyoruz. BAĞ-KUR primlerinin ödenmemesi durumunda ölüm aylığı kesilir mi? BAĞ-KUR primini ödemesem, ülkemizde artık sıradan hale gelen borç yapılandırması kapsamında biriken borçlar sildirilebilir mi? (Ufuk A.)
BAĞ-KUR prim borcunuzun bulunması, ölen eşinizden dolayı bağlanacak ölüm aylığını etkilemez. Bağlanacak aylıktan prim borcu için herhangi bir kesinti yapılmaz. Primlerinizi ödeyemeseniz bile eşinizden bağlanacak ölüm aylığını almaya devam edersiniz.
Prim borcu bulunan BAĞ-KUR’lular, borç ödenmediği sürece kendi çalışmalarına dayanarak emekli aylığı bağlatamıyorlar. Bu konuda da zaman zaman yasal düzenleme yapılarak birikmiş prim borçları siliniyor, borcun olduğu döneme ait sigortalılık süresi de donduruluyor. Borçlu olunan sigortalılık süreleri dondurulduktan sonra kalan prim günleri yeterli olanlar emekli olabiliyorlar. Nitekim mevcut BAĞ-KUR prim borçlarını 31 Ekim’e kadar ödemeyenlerin borçları da silinerek sigortalılık süreleri dondurulacak. Ödeyemediğiniz prim borçları ile ilgili ileride de buna benzer düzenlemeler gündeme gelebilir.
NASIL EMEKLİ OLURUM?
1982 doğumluyum. 01.11.1995 tarihinden itibaren 15 ay SSK primim yattı. 2007 - 2014 yılları arasında SSK’lı olarak çalışmam bulunmaktadır. 14.11.2015 tarihinden bugüne kadar isteğe bağlı sigorta primi ödüyorum. Buna göre hangi tarihte ve hangi statüden emekli olurum? 4/a mı, 4/b üzerinden mi? İsteğe bağlı sigorta primi asgari ücret priminin dahi altındadır. Emeklilikte düşük maaş alır mıyım? İşe girdiğimi ve tekrar 4/a üzerinden uzun yıllar prim ödediğimi farz edelim. Arada ödemiş olduğum 4/b primleri emekli maaşımı düşürür mü, arttırır mı? (Utku B.)
Sigorta başlangıç tarihiniz itibarıyla SSK’dan en az 5750 prim günüyle 55 yaşında emekli olabilirsiniz. BAĞ-KUR’dan ise en az 9000 prim günüyle 58 yaşında emekli aylığı bağlatabilirsiniz. Birden fazla statüde çalışması bulunanlar, son 7 yıl içinde en fazla hangi statüde çalışmışlarsa o statüden emekli olabiliyorlar. Buna göre, 4/a’dan (SSK) emekli olabilmeniz için en geç 5750 prim gününü doldurmaya 42 ay kaldığında 4/a’lı çalışmaya geçmelisiniz.
İkinci konuya gelince, isteğe bağlı sigorta priminin asgari ücret tutarında olması gerekmez. En düşük prim, asgari ücretin yüzde 32’si oranında olur. İleride bir işe girip uzun yıllar yüksek kazanç üzerinden prim ödemesi yapılırsa bu durum emekli aylığınızı elbette olumlu etkiler.