Ekonomide yaşanan talep daralması ve artan yatırım maliyetleri, geride bıraktığımız 2019 yılının Ocak-Kasım döneminde teşvik belgeli yatırımlarda sert fren yaşanmasına yol açtı.
Dünya gazetesinden Hüseyin Gökçe'nin haberine göre, teşvik belgeli yatırımlar 2019’un 11 aylık döneminde önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 35.01 azalarak 114 milyar 956 milyon liraya geriledi. Böylece teşvikli yatırımlar 2016’daki 107 milyar liralık seviyesine dönmüş oldu. Öte yandan kasımda 13.7 milyar liralık yatırımın yarısı kadar makine ithal edildi. Teşvik belgeli yatırımlar 2019 yılı Ocak-Kasım döneminde önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 35.01 azalarak 114 milyar 956 milyon liraya geriledi. Böylece teşvikli yatırımlar 2016 yılındaki 107 milyar liralık seviyesine dönmüş oldu. 2011 yılından itibaren sürekli artan teşvikli yatırımlar, 2019’da düşme eğilimi gösterdi. Yatırımlar bölgesel gelişmişlik farkının giderilmesine katkı sağlamadı. Doğu ve Güneydoğu illerinin ağırlıkta olduğu 5 ve 6’ncı bölgeler yüksek teşvik oranlarına rağmen, yatırımlardan arzu edilen payı alamadı.
Ekonomide yaşanan talep daralması ve artan yatırım maliyetleri, geride bıraktığımız 2019 yılında teşvik belgeli yatırımlarda sert fren yaşanmasına yol açtı. Sanayi ve Teşvik Bakanlığı’nın yatırım teşvik belgeleri listesinden yapılan derlemelere göre, 2019 yılı Ocak-Kasım döneminde teşvik belgeli yatırımlar önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 35.01 azalarak 176 milyar 903 milyon liradan, 114 milyar 956 milyon dolara geriledi. Teşvik belgeli yatırımlar sonucunda sağlanan istihdam ise 11 aylık dönemde yüzde 19.72’lik azalışla 232 bin 943’ten 186 bin 989’a indi.
5 ve 6’ncı bölgeler yatırımda da geri kaldı
Bölgeler arasındaki gelişmişlik farkının giderilmesi amacıyla uygulanan teşvik sistemi, bu amacın gerçekleşmesine çok fazla katkı sağlamadı. Ekonomik ve sosyal gelişmişlik endeksinde geride kalan 5 ve 6’ncı bölgeler, verilen yüksek oranlı teşviklere rağmen, yine yatırımcı çekmeyi başaramadı.
2014 yılı ile 2019 yılı Ekim ayı sonuna kadar teşvik belgeli yatırımların tutarı 777 milyar 848 milyon lira oldu. Bu yatırımların sadece yüzde 3.6’sı 6’ncı bölge illerine yapılırken, 5’inci bölgenin 38 milyar 445 milyon lira ile toplam yatırımlardan aldığı pay yüzde 4.9’da kaldı. Bu dönemde 4’üncü bölge de 56 milyar 983 milyon liralık yatırım yapılırken, bölgenin payı yüzde 7.3 olurken, 3’üncü bölge 157 milyar 217 milyon lira ile yatırımlardan yüzde 20.2 pay aldı. En gelişmiş illerin yer aldığı 1 ve 2’nci bölge ise yatırımlarda aslan payını aldılar. 2’nci bölgeye 125 milyar 479 milyon lira yatırım yapılırken, buranın payı yüzde 16.1 oldu. Birinci bölge ise 320 milyar 148 milyon liralık yatırımla, toplam yatırımlar içinde yüzde 41.2 pay aldı. Bu dönemde birden fazla ilde gerçekleştirilen yatırımların tutarı 40 milyar 846 milyon lira, toplam içindeki payı ise yüzde 5.3 oldu.
En çok yatırım imalat sektörüne
Teşvik belgeli yatırımlar içinde en yüksek payı imalat sektörü aldı. 2014 yılından bu yana yapılan 777 milyar liralık yatırımın 291 milyar 753 milyon liralık kısmı imalat sektöründe gerçekleştirilirken, hizmetler sektöründe 232 milyar 740 milyon liralık enerji sektöründe ise 218 milyar 881 milyon liralık yatırım yapıldı. Bu dönemde, madencilik sektöründe 23 milyar 561 milyon liralık, tarımda ise 8 milyar 913 milyon liralık yatırım yapıldı.
Yatırımın yarısı kadar makine ithal edildi
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, bir süredir ara verdiği teşvik belgeli yatırım kapsamında yapılan makine ithalatı verilerini Kasım ayından itibaren yeniden yayınlamaya başladı. Kasım’da 13 milyar 763 milyon liralık teşvik belgeli yatırım yapılırken, bu tutar 2018 yılı aynı ayına göre yüzde 68.82 gibi yüksek oranlı bir gerileme gösterdi. Buna karşılık teşvik belgesi verilen yatırım sayısı önceki yıla göre yüzde 52.4 artarak 616’ya, yatırım karşılığında sağlanan istihdam ise yüzde 47.7 artarak 14 bin 23’ten 20 bin 714’e yükseldi.