ABD Hazine Bakanı Janet Yellen Pekin'e giderken Çin'in yeni üst düzey ekonomi yetkilileriyle yapacağı görüşmelerin dünyanın en büyük iki ekonomisi arasındaki gerilimi hemen azaltacağına dair bir beklentisi yoktu.
Ve beklediği gibi de oldu. Yellen'ın Çin seyahatinde herhangi bir ilerleme kaydedilmedi. ABD'nin teknoloji ihracat kontrollerinden Çin'in yeni "casusluk karşıtı" yasasına ve ABD firmalarına yönelik diğer cezalandırıcı eylemlere kadar çeşitli konuları kapsayan 10 saatlik toplantıların ilişkilerin gidişatını değiştirecek bir şey yapıp yapmayacağı da belli değil.
Tek başarı temas kurabilmek
Ancak Yellen, yeni Çinli mevkidaşı Başbakan Yardımcısı He Lifeng ile iletişim kurma ve ABD'nin geniş bir politika yelpazesine ilişkin niyetlerini açıklama hedefine ulaştı.
Washington'daki Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'nde Çin ekonomisi uzmanı olan Scott Kennedy "Toplantının başarısı belirli konular değil toplantının kendisiydi. İki tarafın üç buçuk yıldır birbiriyle neredeyse hiç konuşmadığı ve güvensizlik seviyesinin çok kalın bir şekilde katmanlandığı bir noktadan başlıyoruz."
Ancak Yellen, He ve diğer Çinli yetkililerin COVID-19 salgını, gümrük vergileri, ulusal güvenlik, ticaret kısıtlamaları ve Çin'deki ABD firmaları için artan zorluklar nedeniyle yıllarca süren hırçınlığın ardından politika farklılıkları hakkında medeni ve önemli tartışmalar yapabilmelerinin önemli olduğunu söyledi.
Çin'in devlet gazetesi Global Times, Yellen'in ziyaretinin tonunu "pragmatik" ve "rasyonel" olarak nitelendirirken, yarattığı "olumlu" beklentileri ise "rüzgârdaki bir mum gibi, zayıf ve belirsiz" olarak tanımladı.
Milliyetçi tabloid, "İnsanlar Washington'un Çin'e yönelik politikasının hala çevreleme ve bastırmaya odaklandığına ve ABD'nin ekonomik ve ticari meseleleri güvenlikleştirmesinde bir değişiklik olmadığına inanmaya daha meyilli" dedi.
Bakan olarak Çin'e yaptığı ilk seyahatte Yellen'a eşlik eden üst düzey bir ABD Hazine yetkilisi, ziyareti "saygılı, samimi ve yapıcı" olarak nitelendirdi ve ekledi: "Kendisi sıcak bir şekilde karşılandı."
Yetkili, Cumartesi günü Çin'in yeni ekonomi çarı He ile yaptığı görüşmenin iki saat olarak planlandığını ancak beş saat sürdüğünü ve ardından "samimi" bir akşam yemeği yenildiğini söyledi.
Yellen ayrıca gezi sırasında Çin Başbakanı Li Qiang ve Çin Devlet Bankası Başkan Yardımcısı Pan Gongsheng'in yanı sıra Çin'de iş yapan ABD şirketlerinin üst düzey yöneticileri ve cinsiyet çeşitliliğine duyulan ihtiyacı vurgulamak üzere altı kadın ekonomistle bir araya geldi.
Aşılamayan önemli çıkmazlar
Yellen gazetecilere verdiği demeçte, Çinli mevkidaşlarıyla "önemli anlaşmazlıklar" yaşadıklarını belirterek, ABD'nin Çin'in "adil olmayan ekonomik uygulamaları" ve kritik yarı iletken metallere yönelik kısıtlamalar da dahil olmak üzere ABD firmalarına yönelik son cezalandırıcı eylemleri konusundaki endişelerini dile getirdi.
Çin tarafının gündeme getirdiği konular arasında Başkan Joe Biden'ın kuantum bilişim ve yapay zeka gibi hassas teknolojilerle ilgili olarak Çin'e yapılacak milyarlarca dolarlık ABD yatırımlarını engellemeye yönelik potansiyel bir idari emri değerlendirmesi de vardı.
Yellen, Çinli muhataplarına herhangi bir karar alınmadığını ve Hazine tarafından yönetilen herhangi bir yatırım kısıtlamasının "son derece hedefli ve açıkça, dar bir şekilde, belirli ulusal güvenlik endişelerimizin olduğu birkaç sektöre yönelik" olacağını söylediğini belirtti.
Ticaret uzmanları toplantıların ardından Washington ve Pekin'in nasıl uzlaşmaya varacağını görmenin hala zor olduğunu, ancak iki taraf için konuşmanın daha iyi olduğunu söyledi.
Ticaret konularında büyük ABD şirketlerini temsil eden Ulusal Dış Ticaret Konseyi Başkanı Jake Colvin, "Bence Yellen, ABD hükümeti ve işletmelerinin tedarik zincirlerini riskten arındırma ve çeşitlendirme çabalarını ABD ve Çin'in hala önemli bir ekonomik ilişkiye sahip olduğu gerçeğiyle dengeleyerek doğru bir ton yakaladı" dedi.
Hong Kong'daki Grow Investment Group'un baş ekonomisti Hong Hao, olası bir sonucun, ABD'nin şu anda devam etmekte olan bir incelemesinden Çin mallarına uygulanan bazı tarifelerin hafifletilmesi olabileceğini söyledi.
Hong, "Yellen, ABD'nin dört yıllık tarife gözden geçirmesinin bir sonraki aşamasında söz sahibi" dedi.
Ancak Colvin, 2024 seçimleri yaklaşırken, Biden'ın Çin'den karşılık gelmeden tek taraflı olarak gümrük vergilerini veya diğer kısıtlamaları hafifletmesinin "siyasi olarak zor" olacağını söyledi.
Bu arada Yellen, görüşmelerin, anlaşmazlık alanları da dahil olmak üzere ekonomik konular hakkında personel düzeyinde daha sık ABD-Çin iletişimine zemin hazırladığını söyledi.
Kerry'nin ziyaretinin ardından bu ay içinde Biden'ın iklim elçisi John Kerry'nin de dünyanın en büyük iki karbon yayıcısının iklim değişikliğiyle mücadelede işbirliği yapabileceği alanları görüşmesi bekleniyor. ABD Ticaret Bakanı Gina Raimondo da Çin'i ziyaret etme arzusunu dile getirdi.
Pekin'deki Renmin Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Wang Yiwei, Yellen gezisinin Biden ile Çin Devlet Başkanı Xi Jinping arasında bu yıl içinde bir görüşme yapılması ihtimalini arttırdığını söyledi. Bunun için olası bir mekan Kasım ayında San Francisco'da yapılacak Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği zirvesi olabilir.