Bireysel emeklilik sisteminden çıkmadan birikimin bir kısmını alma ve temlik gösterme uygulamaları öngörülürken sektör temsilcileri bu düzenlemelerin olumlu etkisi olacağına dikkat çekti.
Sektör, yüksek tutarda ödeme yapan tasarruf sahiplerine yönelik düzenlemenin de faydalı olacağı görüşünde.
"Kısmi ödeme tasarruf sahibinin kaybını önleyecek"
Yasa teklifinde sektör açısından en kritik düzenlemelerden birisi kısmi ödeme imkanı oldu. Teklifte kurumca belirlenen hallerde ve koşullarda katılımcıya sistemden ayrılmadan, devlet katkısı hesabındaki tutarlar hariç hesabındaki birikim tutarının yüzde 50'sine kadar kısmen ödeme yapılabilecek.
Bu durumda kısmen yapılan ödeme tutarının yüzde 25'ini aşmamak üzere devlet katkısı hesabındaki tutardan da ödeme yapılabilecek.
Bu fıkra kapsamında yapılacak işlemlere ilişkin devlet katkısına dair uygulamalar dahil olmak üzere, esas ve usuller bakanlığın uygun görüşü alınarak kurum tarafından belirlenecek.
Yasa teklifinde madde ile konut alımı, evlilik eğitim ve benzeri özellik eden durumlar sayıldı.
Bloomberg HT'ye konuyu değerlendiren Garanti BBVA Emeklilik Genel Müdürü Burak Ali Göçer bu konunun uzun süredir sektörün istediği bir konu olduğunu ve bu konuda sektörün SEDDK ve Hazine ile görüşmeleri olduğunu belirtti.
Bu düzenlemenin BES'e çok değer katacağını söyleyen Göçer şunları vurguladı:
"Müşteriler ihtiyaç halinde BES'teki parasını bozdurmak zorunda kalabiliyor. Toplam birikmiş paranın tamamına ihtiyacı yokken mecburen hepsini alıyor, devlet katkısını, yıllardır biriktirerek hakettiği bazı haklarını kaybediyor. Kısmi çekiş bu anlamda müşteriye ihtiyacı kadar parayı çekme imkanı sunuyor.
Bizim senelerdir müşterilerde gördüğümüz, BES'teki parasını bozarak çekenlerin çok önemli bir kısmı yeni bir sözleşme ile yeniden BES'e giriyor. Yani BES aslında bu şekilde kullanılıyor. Para birikiyor, vatandaş çekiyor, ama yeniden başlıyor, bir daha çekebiliyor. Kısmi çekiş bu sürece çok olumlu katkıda bulunacak, aradaki toptan para çekmelerdeki vatandaşın yaşadığı kaybı önleyecek. Sistemi büyüteceğini, kullanım oranlarının artacağını düşünüyoruz. Kısmi çekişte de benzer davranış olacaktır, ödemeye devam edecek müşteri sadece arada ihtiyacını karşılayacak."
Fiba Emeklilik Genel Müdürü Erol Öztürkoğlu da Bloomberg HT'ye yaptığı değerlendirmede tasarruf sahiplerine kısmi ödeme imkanın getirilmesinin sektöre zarar vereceğini düşünmediğini, tasarruf sahipleri açısından olumlu olduğunu belirtti.
Benzer görüşü TOBB Sigorta Acenteleri İcra Komitesi Başkanı Levent Korkut da dile getirdi. Korkut kur tarafında yaşanan gelişmelerin etkisiyle tasarruf sahiplerinin sistemdeki birikimlerine yöneldiğini, bunun da fonlara zarar verebildiğini söylerken, alınan kararın oldukça doğru bir karar olduğunu ekledi.
Axa Hayat ve Emeklilik Başkanı ve İcra Kurulu Üyesi Olgun Küntay ise söz konusu düzenlemenin önemli bir gelişme olarak değerlendirilebileceğini bunun yanında fon büyüklüğüne baskı yaratabileceğini söyledi.
Küntay düzenlemeyi Bloomberg HT'ye şöyle değerlendirdi:
Bu değişikliğin detaylarının kanun değişikliği sonrasında ikincil düzenlemeler ile belirleneceği anlaşılıyor. Bu çerçevede, bu seçenekten faydalanabilmek için sistemde belirli bir süre geçirilmiş olması, katkı payı ödemeleri toplamının belli bir düzeye ulaşmış olması gibi bazı koşulların söz konusu olabileceği düşünülebilir. Değişiklik teklifinin gerekçesine bakıldığında da bu düzenleme ile konut alımı, evlilik, eğitim ve benzeri özellik arz eden durumlarda ihtiyaç duyulabilecek birikimlerin Bireysel Emeklilik Sistemi bünyesinde oluşturulmasının amaçlandığı görülmektedir.
Sektörel açıdan değerlendirildiğinde bu değişiklik ile özel emeklilik sistemi, emeklilik dönemi için birikim yapmaya yönelik bir yapıdan, aynı zamanda orta dönemli tasarrufları da hedefleyen bir yapıya dönüşmektedir. Bu, önemli bir gelişme olarak değerlendirilebilir.
Tasarruf sahiplerinin bu düzenleme karşısında davranışlarını önümüzdeki dönemde izleyeceğiz. Bir ihtiyaç durumunda şu ana kadar sözleşmesini kapatmak durumunda kalan katılımcılar artık sözleşmelerini kapatmadan bir nakit tutara ulaşma imkanına kavuşacaklar.
Diğer yandan bu olanak fon büyüklüğü üzerinde bir baskı yaratabilir. Bu durumu dengelemek için sistemin, yeni düzenlemenin getirdiği avantajlar ile yeni katılımcılar yaratmaya odaklanması beklenebilir.
"Temlik düzenlemesi kredi tarafında destek verebilir"
Teklifte BES açısından kritik olan bir diğer düzenleme temlik düzenlemesi oldu.
Buna göre kullanıcının talebi halinde bireysel emeklilik sistemindeki sözleşmelerin temlik edilmesi imkanı öngörülüyor.
Fiba Emeklilik Genel Müdürü Erol Öztürkoğlu, söz konusu düzenlemenin kredi tarafında pozitif yansımaları olacağına işaret etti. Söz konusu düzenlemenin sektöre fayda getireceğini söyleyen Öztürkoğlu, tüketici kredilerinde az riskli bir enstrümanın teminat olarak kabul edilmesinin de olumlu katkıları olacağına dikkat çekti.
Garanti BBVA Emeklilik Genel Müdürü Burak Ali Göçer de düzenlemenin pozitif olduğunu belirtti. Kısmi ödeme gibi bu konunun da sektörün uzun zamandır beklediği bir düzenleme olduğunu söyleyen Göçer konuya ilişkin şu yorumu yaptı:
"BES sözleşmelerinin temliki BES'inizi hiç bozmadan, hatta içinden para bile çekmeden, BES'teki paranızı teminat göstererek uygun şartlarda kredi kullanmanızı sağlıyor. BES'teki birikiminizin asgari brüt ücret (kaldığınız yılla çarpılarak) kadarlık kısmi rehin edilemez olduğu için kredi teminatı olarak kullanılamıyordu. Temlik mekanizması ise tutar sınırı olmaksızın müşterinin BES’ini teminat göstererek kredi alabilmesine imkan tanıyor."
Bloomberg HT yayınına katılan Adendum Aktüerya Emeklilik Danışmanlık Yönetici Ortağı ve Aktüer Ali Haydar Elveren ise temlik konusunun hassas şekilde düzenlenmesi gerektiği söyledi.
Elveren şu ifadeleri kullandı: Oldukça hassas düzenlenmesi gerekir. Katılımcıların emeklilikle ilgili birikimleri başka borçları ve alacakları için kullanıldığı takdirde, tasarruflar üzerinde negatif bir etkisi olabilir. Kötüye kullanma da olabilir. Mutlaka kamu otoritesini koruyucu gerçekten bireysel emeklilikte ihtiyacı karşılayamaya yönelik olmalı. Borçlardan dolayı hızlı bir şekilde BES’teki birikimler tükenebilir” diye ekledi.
Yüksek tutarda ödemeye avantaj
Son olarak yüksek tutarlı ödemelere ilişkin de teklifte yer alan düzenleme de sektör temsilcileri tarafından önemli bir gelişme olarak değerlendirildi.
Teklife göre bir katılımcı için bir takvim yılında ödenen ve devlet katkısı tutarının hesaplanmasına esas teşkil eden katkı paylarının toplamı ilgili takvim yılına ait hesaplamaya ilişkin dönemin sona erdiği tarihte geçerli brüt asgari ücretin hesaplama dönemine isabet eden toplam tutarını aşamayacak. Anılan sınırı aşan katkı payları için bakanlığın uygun görüşüyle, kurumca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde, ilgili katkı payının ödendiği yılı takip eden takvim yıllarında da devlet katkısı hesaplaması ve ödemesi yapılabilecek. Bu ödenekten bütçenin diğer kalemlerine hiçbir şekilde aktarma yapılamayacak. Devlet katkısı, katkı payı ödemelerinden ayrı olarak takip edilecek.
Fiba Emeklilik Genel Müdürü Erol Öztürkoğlu yıllık olarak örneğin 100 bin liralık ödeme yapan bir tasarruf sahibinin devlet katkısı için 60 bin liraya kadar limiti olduğunu, düzenlemenin yürürlüğe girmesi durumunda 40 bin liralık artan bölümün bir sonraki yılda limite tabi olacağını belirtti.
Öztürkoğlu bu durumun yüksek tutarlı ödemeler için avantaj yarattığına vurgu yaptı.
Emeklilik fonlarında yeni dönem
Bireysel emeklilik sistemi son yasa teklifi ile yeniden gündeme gelirken, emeklilik fonlarında da yeni bir dönem başladı.
İlk etapta şirketlerin en çok katılımcıya sahip olduğu faizli emeklilik planlarına yönelik fonların seçenek olarak sunulduğu BEFAS’ta, 3 Ocak 2022 sonrası faizli emeklilik planında yer alan gönüllü BES ve OKS katılımcıları da BEFAS üzerinden fon tercihlerinde bulunabilecekler.
1 Temmuz 2021 tarihi itibarı ile; gönüllü BES’te katılımcıların belirli emeklilik planları dahilinde BEFAS üzerinden farklı şirketlerin fonlarını seçmesine yönelik uygulama hayata geçirilmişti.
Geçtiğimiz Temmuz ayında detayları açıklanan düzenlemeye göre katılımcıların BEFAS fon seçiminde, birikim tutarı ve dağılım yönünden bir sınırlama bulunmuyor. Devlet katkısı fonları, OKS Başlangıç ile grup ve para piyasası fonları ise BEFAS’ta işlem görmüyor.
1 Nisan 2022’den itibaren ise katılım emeklilik planlarının da BEFAS’ta yer alacağı açıklandı.