AB Ukrayna'dan tahıl ithalatını kısıtlama yoluna gitti. Bu hamle, Polonya, Macaristan, Slovakya ve Bulgaristan'ın çiftçilerini koruma ihtiyacını gerekçe göstererek uyguladıkları tek taraflı ithalat yasaklarını kaldırmalarına yol açtı. Romanya ise ithalatı yasaklamamıştı.

İşte bazı sorunlar:

Ukrayna, geçen yıl Rusya tarafından engellenene kadar tarım ürünlerini ağırlıklı olarak Karadeniz'deki limanlar üzerinden ihraç ediyordu.

Odesa bölgesindeki üç liman daha sonra, küresel gıda kriziyle mücadeleye yardımcı olmak amacıyla ihracat için güvenli bir koridor oluşturmak üzere Temmuz ayında varılan BM destekli bir anlaşma kapsamında yeniden açıldı.

Ukrayna'nın en önemli limanlarından biri olan Mykolaiv de dahil olmak üzere diğer limanlar kapalı kalmaya devam ediyor.

Dünyanın en büyük tahıl ve yağlı tohum ihracatçılarından biri olan Ukrayna, bunun yerine kara yollarına yöneldi ve küçük Tuna nehri limanları üzerinden ihracatı genişletti.

En kolay kara yolu olan ve Rusya'ya bağlı Belarus üzerinden kuzeye giden yol fiilen kapanmış durumda ve bu da Ukrayna'yı mümkün olduğunca çok tahılı Doğu Avrupa üzerinden taşımaya zorluyor.

Bu seçeneği kolaylaştırmak için Avrupa Birliği, Haziran 2022'de Ukrayna'ya yönelik ithalat tarifelerini bir yıl süreyle askıya aldığını duyurdu.

Ukrayna'nın Doğu Avrupa Birliği üzerinden yaptığı tahıl ve yağlı tohum ihracatındaki artış çok büyük oldu.

Ukrayna gümrük verileri 2022 yılında Romanya'ya 3,39 milyon ton mısır, 1,47 milyon ton buğday ve 529.689 ton arpa ihraç edildiğini gösteriyor.

2021 yılında sadece 526 ton mısır ihraç edilirken, buğday veya arpa sevkiyatı yapılmadı.

Polonya ise 2022 yılında 2,08 milyon ton mısır, 579.315 ton buğday ve 44.114 ton arpa aldı.

Bir önceki yıl Polonya'ya 6.269 ton mısır ve 3.033 ton buğday ihraç edilmiş, arpa ihraç edilmedi.

Romanya ve Polonya'ya yapılan ihracat kadar yüksek hacimli olmasa da Macaristan ve Bulgaristan'a yapılan ihracatta da ciddi artışlar oldu.

Doğu Avrupa'daki çiftçiler, küresel tahıl piyasalarına paralel olarak mahsullerinin fiyatları hızla arttığı için başlangıçta Ukrayna'daki çatışmadan mali olarak fayda sağladılar.

Ancak yerel pazarlarda Ukrayna'dan gelen tahıl ve yağlı tohumların artan rekabetiyle karşı karşıya kaldılar. Çiftçiler ayrıca, normalde kullanacakları kamyon ve vagonların birçoğu Ukrayna'dan büyük miktarlarda malzeme taşıdığı için ürünlerini taşımanın daha zor ve daha pahalı olduğunu gördüler.

Son birkaç ayda fiyatlarda yaşanan keskin düşüş de tüccarların endişelerini arttırırken, bazıları Ukrayna'dan yapılan ithalatı suçluyor. Ancak fiyat düşüşleri, tüccarların Brezilya ve Rusya'dan yapılan güçlü ihracat ve Çin'den beklenenden daha zayıf talep gibi faktörlere bağladığı küresel bir eğilim.

Geçen yıl Orta Avrupa'nın bazı bölgelerinde yaşanan kuraklık da bölgedeki çiftçiler için mali zorluklar yarattı.

Örneğin, Uluslararası Hububat Konseyi (IGC) tahminlerine göre Macaristan'ın mısır rekoltesi geçen yaz 2,8 milyon tona düşerek bir önceki sezonun 6,4 milyon tonluk rekoltesinin yarısından daha az oldu.

Ukrayna'nın limanlarının geçen yıl kapatılması, ülkeyi tahıl ve yağlı tohumları demiryolu, kamyon, mavna ve hatta feribotla doğu AB üzerinden ihraç etmeye zorladı.

Ukrayna'nın Rusya ve Belarus ile olan sınırları kapalı olduğu için her şey Doğu Avrupa Birliği'nden geçti.

Deniz yoluyla ihracat için güvenli bir koridora izin veren Birleşmiş Milletler destekli anlaşma, kara yolları üzerindeki baskının bir kısmını azalttı.

BM verilerine göre güvenli koridor kapsamında Ukrayna'nın Karadeniz limanlarından 14.8 milyon tonu mısır olmak üzere yaklaşık 29.3 milyon ton tarım ürünü ihraç edildi.

Ancak sadece üç limanın dahil edilmesi, kapasitenin yetersiz olduğu ve tarım ürünlerinin, genellikle deniz yolundan daha pahalı bir seçenek olmasına rağmen, hala kara yoluyla taşındığı anlamına geliyor.

Örneğin IGC verilerine göre Ukrayna'nın 2022/23 sezonunda (Temmuz/Haziran) yaklaşık 24 milyon ton mısır ihraç edeceği tahmin ediliyor. Ancak sezonun bitmesine iki aydan az bir süre kala koridorun sadece %62'si sevk edilmiş durumda.

Ancak Rusya'nın koridor üzerinden sevkiyata izin veren anlaşmayı Mayıs ortasından sonraya uzatmayı reddetmesi halinde kara yollarının önemi büyük ölçüde artacak.

IGC verilerine göre Ukrayna, 2020/21 sezonunda ABD, Arjantin ve Rusya'nın ardından dünyanın en büyük dördüncü tahıl ihracatçısı oldu.

Ukrayna tahılı o sezon aralarında Çin, Mısır, Pakistan, İspanya ve Libya'nın da bulunduğu başlıca alıcılarla birlikte 95 ülkeye sevk edildi.

Ancak savaş halindeki bir ülkede ürün yetiştirmenin ve taşımanın zorlukları, bu ürünün önemini azalttı.

IGC, Ukrayna'nın 2023/24 sezonunda 28 milyon ton tahıl ihraç edeceğini ve bu rakamla dünyanın en büyük sekizinci ihracatçısı olacağını tahmin ediyor.

Ukrayna'dan kaynaklanan açığın büyük bir kısmı, 2021/22 sezonunda 26,2 milyon ton olan ihracatın 2022/23 sezonunda neredeyse iki katına çıkarak 50,9 milyon tona ulaştığı Brezilya tarafından kapatıldı.

Buğday ve mısır fiyatları, Ukrayna'daki savaşın başlamasının ardından, çatışmanın dünyanın en büyük iki tahıl ihracatçısının sevkiyatlarını aksatabileceği korkusuyla yükseldi. Ancak o zamandan bu yana savaş öncesi seviyelere geriledi.

Bunun nedeni kısmen Rusya'nın buğday ihracatının geçen yaz rekor hasadın ardından artmış olmasıdır.

Ukrayna'nın mısır ihracatındaki düşüş de Brezilya'dan yapılan sevkiyatlardaki artışla dengelendi.