Yerel bir insan hakları grubunun Pazartesi günü yayınladığı rapora göre, aralarında Adidas ve Walmart'ın da bulunduğu en az 19 uluslararası markanın atıkları Kamboçya'daki tuğla fabrikalarının fırınlarında yakıt olarak kullanılıyor ve bazı işçiler hastalanıyor.

Fransızca kısaltması LICADHO ile bilinen Kamboçya İnsan Haklarını Geliştirme ve Savunma Ligi tarafından hazırlanan rapor, Nisan ve Eylül ayları arasında Kamboçya'nın başkenti Phnom Penh ve komşu Kandal eyaletindeki 21 tuğla fabrikasına yapılan ziyaretlerin yanı sıra mevcut ve eski işçilerle yapılan görüşmelere dayanıyor.

Yedi fabrikada kumaş, plastik, kauçuk ve markalara ait diğer malzemeler de dahil olmak üzere tüketici öncesi giysi atıklarının yakıldığını tespit etti. Fabrikaların yakıt maliyetlerinden tasarruf etmek için giysi atıklarını yaktıkları belirtildi.

Raporda, "Bazı işçiler giysi atıklarının yakılmasının baş ağrısı ve solunum sorunlarına yol açtığını; bir başka işçi ise özellikle hamilelikleri sırasında kendilerini iyi hissetmediklerini bildirmiştir" denildi.

Aralarında Primark ve Lidl'in de bulunduğu çok sayıda marka konuyu araştırdıklarını açıkladı.

BM Kalkınma Programı'nın Kamboçya'da hazır giyim atıklarını yakan fabrikaların emisyonlarını ölçen ve Reuters tarafından görülen 2020 tarihli dahili bir çalışmasına göre, hazır giyim atıklarının yakılması, yanma koşullarının dikkatli bir şekilde yönetilmemesi halinde insanlar için zehirli maddeler açığa çıkarabilir ve küller de yüksek düzeyde kirletici içerebilir.

Raporda, bu zehirli maddeler arasında kansere neden olabilen dioksinlerin de bulunduğu belirtildi. UNDP rapor hakkında yorum yapmayı reddetti.

Londra Üniversitesi Royal Holloway'deki İngiliz akademisyenler tarafından 2018 yılında hazırlanan ayrı bir raporda, giysi artıklarının genellikle klorlu ağartıcı, formaldehit ve amonyak gibi zehirli kimyasalların yanı sıra ağır metaller, PVC ve boyama ve baskı işlemlerinde kullanılan reçineler içerdiği belirtiliyor.

İngiltere'de yayınlanan raporda, tuğla fabrikası işçilerinin düzenli olarak migren, burun kanaması ve diğer hastalıklara yakalandıkları belirtildi.

LICADHO raporunda adı geçen markalar şunlar: Adidas, C&A, LPP's Cropp and Sinsay, Disney, Gap, Old Navy, Athleta, Karbon, Kiabi, Lululemon Athletica, Lidl Stiftung & Co's Lupilu, Walmart's No Boundaries, Primark, Reebok, Sweaty Betty, Tilley Endurables, Under Armour ve Venus Fashion.

Kamboçya'daki 16 fabrikadan kaynak sağlayan Adidas, atıkların izin verilen bertaraf yollarından tuğla fırınlarına yönlendirilip yönlendirilmediğini görmek için bir soruşturma başlattığını söyledi.

Adidas'ın Kamboçya'daki çevre politikaları, giyim tedarikçilerinden gelen tüm atık malzemelerin ya tamamen düzenlenmiş ve hava kalitesi kontrollerine sahip onaylı bir atıktan enerji tesisine ya da devlet lisanslı geri dönüşüm merkezlerine atılması gerektiğini belirtiyor.

Lidl, LICADHO tarafından bildirilen koşulları çok ciddiye aldığını ve incelemelere başladığını, ancak daha fazla bilgi veremeyeceğini söyledi.

LPP, tekstil atıklarının tuğla fırınlarında yakıldığından habersiz olduğunu ve Kamboçya'da sipariş vermekten sorumlu acenteleriyle temasa geçtiğini söyledi. LPP, 2024 yılının başlarında Kamboçya'daki acenteleri ve fabrikaları için özellikle atık yönetimine odaklanan bir farkındalık günü planladığını söyledi.

Kamboçya'daki 20 fabrikadan tedarik yapan Primark, konuyu araştırdığını söyledi. Sweaty Betty spesifik bulgular hakkında yorum yapmadı, ancak çevresel davranış kurallarına tam uyum sağlamak için tedarikçilerle yakın bir şekilde çalıştığını söyledi.

Tilley Endurables, bulgulardan "çok endişe duyduğunu" ve yalnızca denetimlerden geçen fabrikalarla çalıştığını söyledi.

Tilley, ürünlerini üreten fabrikanın World Responsible Accredited Production (WRAP) tarafından denetlendiğini ve yerel yasalar ve uluslararası kabul görmüş standartlar temelinde uygun atık yönetimi sağlamayı taahhüt ettiğini söyledi. Tilley, daha fazla araştırma yaptığını ve fabrikanın Kamboçya Çevre Bakanlığı lisanslı bir atık temizleme şirketi kullandığını ve atıkların toplandıktan sonra ne olduğuna dair görünürlüğe sahip olmadığını tespit ettiğini söyledi.