Reuters'ın hesaplamalarına göre, Rus Novatek'in sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) tedarikindeki artış, şirketin Kremlin kontrolündeki Gazprom'u geçerek Avrupa'nın önde gelen yakıt tedarikçisi olmaya yaklaştığı anlamına geliyor.

Novatek'in zirveye doğru yükselişi, Avrupa'nın LNG'ye yönelmesi ve Gazprom'un onlarca yıldır Avrupa tedarikine hakim olan boru hatları ağından uzaklaşmasıyla Ukrayna çatışmasının Rusya'nın ve dünyanın enerji sektörünü ne kadar sekteye uğrattığının altını çiziyor.

Rusya'nın gazı, petrolünün aksine, Batı'nın yaptırımlarına tabi değil, ancak Brüksel Rus yakıtına uyguladığı ambargoyu genişletmeyi düşünüyor.

Avrupa Birliği halihazırda Rus kaynaklarına olan bağımlılığını azaltmaya çalışıyor ve emisyonlarını azaltmaya çalışırken gazın yerine yenilenebilir enerjiyi koymayı hedefliyor. Yakın vadede LNG ithalatını arttırdı.

Yaklaşık 29 yıl önce kurulan Novatek, 2017 yılında Sibirya'nın kuzeybatısındaki devasa Yamal LNG tesisinin faaliyete geçmesinin ardından LNG pazarında büyümek için Rus devletinin desteğini aldı.

Reuters'ın Refinitiv Eikon verilerine dayanarak yaptığı hesaplamalar, Gazprom'un 1 Ocak-15 Temmuz tarihleri arasında Avrupa'ya yaptığı toplam LNG ve boru hattı doğalgaz ihracatının yaklaşık 13,8 milyar metreküp (bcm) olduğunu gösterdi.

Novatek'in aynı dönemde bölgeye ihracatı 12,34 milyar m3 olarak gerçekleşti.

Moskova merkezli aracı kurum BCS'den Ronald Smith, "Gazprom muhtemelen Avrupa pazarındaki tarihsel payının %65-%75'ini sonsuza dek kaybetti" dedi.

Ancak Novatek'in Avrupa'da Gazprom'un yerini tamamen almasının "çok zor" olacağını, çünkü Gazprom'un kalan müşterilerinin LNG ithal etmek için sınırlı altyapıya sahip olduğunu da sözlerine ekledi.

Gazprom'un ağırlıklı olarak Avrupa'ya yaptığı gaz ihracatı, Ukrayna'daki siyasi kriz ve Kuzey Akım denizaltı boru hatlarının geçen Eylül ayında açıklanamayan patlamalarla hasar görmesi nedeniyle geçen yıl neredeyse yarı yarıya azaldı.

Almanya ve İtalya, Gazprom'un Avrupa'daki en büyük müşterileri arasında yer almaya devam ediyor.

Rusya, 2022'de yaklaşık %8 olan küresel LNG pazarının beşte birini 2035'e kadar güvence altına almayı hedeflerken, Rusya'nın Sovyet yapımı bir ağ üzerinden yalnızca Gazprom tarafından sağlanan boru hattı ihracatı giderek azalıyor.

Doğal gaz eksi 163 santigrat dereceye (-261,4 Fahrenheit) kadar dondurularak dünyadaki herhangi bir yeniden gazlaştırma terminaline gönderilebilecek bir sıvıya dönüştürülür ve bu da onu boru hattı gazından daha esnek hale getiriyor.

Gazprom, konumunu korumak için 2006 yılında, boru hatları ve deniz yoluyla sıvılaştırılmış doğal gaz yoluyla Rusya'nın tek doğal gaz ihracatçısı olmasını sağlayan bir yasayı güvence altına aldı.

Ancak Rusya o zamandan beri Novatek'in projelerini desteklemek için LNG ticaretini serbestleştirdi.

Bu arada Novatek, Kuzey Kutbu'ndaki Yamal LNG tesisinin üretimini artırdı ve önümüzdeki yıllarda devreye girecek olan yeni projelerinde LNG üretimini daha da artırmayı planlıyor.

Hem Novatek hem de Gazprom'un liderleri Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yakın ilişkilere sahip ve Novatek'in Gazprom'un toplam gaz satışlarının üçte ikisini gerçekleştirdiği Avrupa gaz pazarında yükselen profili nedeniyle kamuoyu önünde çatıştılar.

Gazprom'un CEO'su Alexei Miller, 1990'ların başında Rusya'nın eski imparatorluk başkenti St Petersburg'un belediye başkanlığında birlikte çalıştıklarından beri Putin'in müttefiki.

Miller, Putin'in ilk kez Rusya Devlet Başkanı seçildiği 2000 yılında Moskova'ya taşındı. Bir yıl sonra Gazprom'un genel müdürlüğüne atandı.

Putin'in uzun süredir müttefiki olan Gennady Timchenko da yaptırımlara hedef olmasının ardından Mart 2022'de Novatek'in yönetim kurulundan istifa etmişti.

Timchenko, Putin'in belediye başkanlığı yaptığı 1990'lı yıllarda St Petersburg'da ve yakınlarında birkaç ticaret şirketine sahip olduğunu söylemişti. Timchenko, Novatek'in en büyük hissedarları arasında gösteriliyordu, ancak şirket birkaç yıl önce bu bilgileri açıklamayı bıraktı.

Timchenko uzun süredir Gazprom'un Rus doğalgaz ihracatı üzerindeki tekeline meydan okuyor ve 2012'de Avrupalıların Gazprom'a bir alternatif istediğini söylüyordu.

O dönemde Gazprom'un Avrupa'daki politikasını da eleştirmiş ve bunun pazar payının düşmesine katkıda bulunduğunu söylemişti.

Timchenko 2012 yılında Forbes dergisine verdiği demeçte "Gazprom Export'un pazarlama kampanyasının Avrupa'daki payının düşmesine yol açtığına inanıyorum... Sıvılaştırılmış doğal gaz çoktan piyasaya çıktı. Özünde, yeni ve daha ucuz bir gaz piyasası oluşuyor; böyle şeyleri görmek lazım" sözlerini kaydetmişti.