Türkiye’nin yumurta ihracatında yüzde 80, beyaz et ihracatında yüzde 56 payı olan Irak’tan iyi haber bekleniyor. Kuş gribi vakaları sonrası Kuzey Irak yönetiminin yasak koyması sonrasında pazar tamamen kapanmış durumda. Yasak sonrasında 325 milyonluk yumurta ihracatı yapılan pazara ‘tek bir yumurta’ dahi ihraç edilemedi. Ekonomi ve Tarım bakanlıkları konuyu yakından takip ediyor. DÜNYA’ya açıklama yapan Tarım Bakanlığı kaynakları, “Sadece Bandırma bölgesi ile ilgili sorun var. Yoğun temastayız. Kısa zamanda sonuç almayı bekliyoruz” dedi. Tarım Bakanlığı, Irak’a garanti mektubu verdi. Kuş gribi sorunu olan bölgelerin karantinaya alındığı bildirildi. Bakanlık yetkilileri bilgilendirme için Irak’a heyet göndermeyi ya da Irak’ın heyet göndermesini teklif etti, cevap bekleniyor. İhracat için gözler haziranda. Irak’ta da Azerbaycan benzeri bir çözüme gidilmesi için çalışılıyor. Kuş gribi bölgeleri hariç sağlıklı bölgelerden ihracatın yolunun açılması formülü üzerinde duruluyor. Irak pazarının kapanması toplamda yaklaşık 500 milyon dolarlık bir ihracat olanağının riske girmesi anlamına geliyor.

Yumurtada iç tüketimde ciddi sorun gözükmüyor. Ancak fiyat düşüşleri oldu. Türkiye’nin 404 milyon dolarlık yumurta ihracatının 325 milyon doları Irak’a ihracattan geliyor. Bu pazarın kapanması ihracatın yüzde 80’inin tıkanması anlamına geliyor. Beyaz et ihracatının da (toplam 396 bin ton) yüzde 56’sı Irak pazarına yapılıyor.

İlk olarak Balıkesir’in Bandırma ilçesine bağlı Edincik Mahallesi’nde, ardından Kastamonu, son olarak İzmir ve Manisa Akhisar’da görünen kuş gribi vakaları sonrası gelişmeleri değerlendiren Yumurta Üreticileri Merkezi Birliği (YUM-BİR) Genel Sekreteri Dr. Hüseyin Sungur, “Yumurta fiyatları düşüyor ancak son 10 yılın istatistiklerine baktığımızda mayıs ayında bu durumun hep yaşandığını görüyoruz. Hatta yumurta üreticileri bu duruma ‘Mayıs Çukuru’ diyor. Uzun yılların istatistiklerine bakıldığında nisan ayının ortasından mayıs ve haziran aylarına kadar yumurta fiyatları düşer. Bunun köy tavuklarının piyasaya fazla girmesiyle alakası var. Geçen yıl mayısta yumurtanın fiyatı 16-17 kuruş iken, şu anda 15-16 kuruş. Tüketimde düşüş yok. Ama tüccar nasıl olsa ihracat durdu, %25-30 üretim fazlası var diye fırsatçılık yapmak istiyor, fiyatların düşmesi biraz da ondan. Ancak sürerse üretici bu fiyatlara dayanamaz. Maliyetlerimiz 20 kuruş. Turizm sezonunun başlamasından umutluyuz” dedi.

Son olarak Akhisar’da görülen kuş gribi vakasının kontrol altına alındığını hatırlatan Sungur, bakanlığın Akhisar civarında da taramalar yaptığını ve sonuçların negatif olduğunu dile getirdi.

Hastalık sönüş raporu haziranda

Kuş gribi nedeniyle ihracat hedeflerinin de sekteye uğradığını söyleyen Sungur, “Bakanlık son vakadan sonra hastalık sönüş raporunu Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü’ne (OIE) gönderecek. Hastalık sönüş raporu yayınlandıktan sonra en geç haziran başlarında ihracatın eski canlılığına kavuşacağına inanıyoruz” dedi.

ABD’ye 40 ülke yasak uyguluyor

14 eyaletinde kuş gribi görülen ABD’ye 40 ülkenin yasak koyduğuna dikkat çeken Sungur, “ABD’nin 14 eyaletinde görülen kuş gribi epidemik düzeyde var. ABD 6 milyar dolarlık kanatlı ürün ihraç ediyor. Bunun içinde damızlık, broyler, yumurta da var. Sadece Minnesota eyaletinde 330 milyon dolar ekonomik kayıp hesaplanıyor. Türkiye’nin ekonomik kaybını hasar raporundan sonra çıkarmak lazım. Sektörün en büyük pazarına ihracat durdu ama iç pazarda tüketici bilinen markalara yöneldi. Dolayısıyla bütüncül bir yaklaşımla baktığınızda bundan kârlı çıkan da var. Sektör bunu 2006’da da yaşadı. Markalı satışlar arttı. Sektör bunlardan dersler çıkartırsa, biyogüvenliği sadece hastalık dönemlerinde değil her dönemde gereği gibi uygulayacaktır. Biyogüvenlik sadece kuş gribi için değil tüm hastalıklar için önemli. Bakanlığın 1 Mayıs’tan itibaren kanatlı veri sistemi etkin çalışmaya başladı, bununla birlikte kanatlı hareketleri kontrol edilecek. Sektör, hatalarını görebilirse her krizden bir fırsat doğuyor” dedi.

Türki Cumhuriyetleri'ne ve Afrika’ya ihracat devam ediyor

Suriye ve belli ülkelere yumurta ihracatının devam ettiğini, ancak en büyük pazar olan Kuzey Irak’a ihracatın kesildiğini hatırlatan Sungur, “Bazı ülkelerle bölgesel arilik üzerine anlaşmalar yapmışız, onlarla ilgili bir sorun yok. Azerbaycan’a ihracatımız devam ediyor. Ama ülkesel arilik dediğimiz örneğin Suudi Arabistan’ın şart koştuğu bizim de kabul ettiğimiz anlaşmalar var. Bakanlık bu tür ülkelere sertifika düzenlemiyor. Afrika ülkelerine ihracatımız devam ediyor. Bizim için esas sorun Irak pazarı” dedi.

Sungur, üreticilerle gerek bakanlığın gerekse birliğin, valilik ve il müdürlükleriyle toplantılar yapıldığını belirterek, “Birlik olarak onlarca eğitim semineri yaptık. Verilen eğitimler maalesef davranış değişikliği oluşturmuyor. 2-3 kişinin başına gelenin bedelini sektör ödüyor. Bu durumu abartıp sektör yanıyor beklentisi olanlar var, bu doğru değil. Kredi ile çalışan, borcu çok olan üreticiler düştüğünde çok etkileniyor” dedi.

İki konuda ders çıkarmalıyız

10 yıl aradan sonra yeniden görülen kuş gribinin iki hususu öne çıkardığını belirten Sungur, “Biyogüvenlik konusunu işletmelerin keyfine bırakılmadan zorunlu hale getirecek bir yönetmelik çıkmalı. Türkiye'nin, ihracatın aksamaması için de OIE nezdinde de geçerliliği olan bölümlendirmeye geçmesi gerekiyor. İşletme ariliğini sağlayacak bir yöntem olan bölümlendirme konusunda yönetmelik 2009 yılında çıktı. Bununla ilgili mevzuatımız var fakat firmalar bu konuda talepkâr olmadı, bakanlık da bu konunun üzerinde durmadı. Bu iki konuda ders çıkarmalıyız” dedi.

İç tüketimde sıkıntı yok

Kanatlı Ürünleri Tanıtım Grubu (KTG) Başkanı Müjdat Sezer de, beyaz et sektöründe iç tüketimde bir sıkıntı olmadığını söyledi. Dış pazarlarda ise yasaklama yapan ülkeler bulunduğunu hatırlatan Sezer, “Yasaklamaların bir an evvel kaldırılması adına çalışmalar yapılıyor. Tahmin ederim ki yakın zamanda ihracat pazarları açılacaktır. Ancak net bir süreyi ben bilemem” dedi. Sezer, beyaz et tüketiminin her yıl yaz aylarında olduğu gibi artış eğiliminde olduğunu, fiyatların da düşme eğilimi göstermediğini dile getirdi.

Kuş gribi Almanya, Kanada Hollanda'da da görülüyor

Türkiye’de görülen kuş gribi vakalarının dünyanın her yerinde sektörün başına geldiğini kaydeden Sezer, “Hollanda, Almanya, Amerika, Kanada her yerde olan olaylar. İhracatın tamamen kesintiye uğramaması adına sadece hastalığın görüldüğü bölgelerin dış ticarete kapatılması gerekiyor” dedi.