Rusya'nın Avrupa'ya doğal gaz akışını azaltması ve talepteki daralma nedeniyle küresel gaz piyasalarındaki sıkışıklığın 2023'te de devam edeceği öngörülüyor.

Uluslararası Enerji Ajansının (IEA) 4. Çeyrek 2022 Gaz Piyasası Raporu'na göre, Rusya'nın Avrupa'ya gaz akışının düşürmesi piyasalarda fiyatları rekor seviyelere çıkarırken, ticaret yollarını değiştirdi ve gelişmekte olan ülkelerde yakıt kısıtlarına neden oldu.

Avrupa'da doğal gaz ve Asya'daki sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) fiyatlarının yılın üçüncü çeyreğinde yeni rekorlar kırması doğal gaz talebini düşürdü ve elektrik üretiminde kömür ve petrol gibi yakıtların kullanılmasına yol açtı. Bazı gelişmekte olan ülkelerde ise yüksek fiyatlar nedeniyle elektrik kesintileri meydana geldi.

Bu yılın ocak-ağustos döneminde Avrupa'nın doğal gaz talebi 2021'in aynı dönemine göre yüzde 10 azalırken, sanayideki talep de yüzde 15 düşüş gösterdi.

Avrupa, Rus gazındaki kesintiyi LNG ithalatını artırarak ve Norveç ile alternatif kaynaklardan boru gazı alarak dengeledi. Avrupa'nın LNG talebi yılın 8 aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 65 artarken, bu artış Asya Pasifik bölgesindeki LNG tedarikinin azalmasına yol açtı.

Hindistan ve Güney Kore'de de talep daraldı, Çin ve Japonya'da doğal gaz talebi değişmedi. ABD'nin doğal gaz fiyatları ise özellikle yaz döneminde elektrik talebindeki artış nedeniyle 2008'den beri en yüksek seviyesini gördü.

Avrupa'nın LNG talebindeki artış Asya'nın arz seçeneklerini kısıtlıyor

Arz kısıtları ve yüksek fiyatların etkisiyle küresel doğal gaz tüketiminin bu yıl yüzde 0,8 azalması bekleniyor. Avrupa'nın gaz talebindeki yüzde 10'luk düşüş ve Asya Pasifik bölgesinde talebin durağan seyretmesi, küresel gaz tüketiminde belirleyici rol oynuyor.

Küresel doğal gaz talebinin 2023'te ise yüzde 0,4 büyüyeceği, piyasalardaki sıkışıklığın gelecek yıl da devam edeceği öngörülüyor. Buna rağmen talebe ilişkin büyüme öngörüsü Rusya'nın gaz akışı konusundaki tavrı ve devam eden yüksek fiyatların ekonomik etkileri nedeniyle belirsizliğini koruyor.

Bu yıl Avrupa'nın LNG ithalatının 60 milyar metreküp artacağı tahmin ediliyor. Bu rakamın, geçen yıl küresel LNG ihracat kapasitesindeki artışın iki katından fazla olması dikkati çekiyor. Yüksek talep sonucu LNG tedarikinde de oluşan kısıtlar nedeniyle Asya'nın LNG ithalatının bu yıl 2021'e göre düşük kalması bekleniyor.

AB'de kış, gaz tasarrufu olmadan zor geçebilir

Raporda, Rusya'nın Avrupa'ya gaz akışını 1 Kasım itibarıyla tamamen kesmesi halinde Avrupa Birliği (AB) gaz piyasasının nasıl etkileneceğine ilişkin yapılan analize göre, doğal gaz talebi azaltılmadan ve Rus gaz tedarikinin tamamen kesilmesi durumunda, AB gaz depolarındaki doluluğun Şubat 2023'te yüzde 20'nin altına inebileceği öngörülüyor. Bu oran LNG ithalatının düşük seyretmesi halinde yüzde 5'e kadar gerileyebilir.

Depolardaki doluluğun bu seviyeye düşmesinin tedarik kesinti riskini artırma riski bulunuyor.

LNG akışı düşük seyretse bile, kış dönemi boyunca doğal gaz talebinin son 5 yıl ortalamasına göre yüzde 9 azaltılmasının depolardaki doluluğu yüzde 25'in üzerinde tutacağı hesaplanırken, talebin son 5 yıl ortalamasına göre yüzde 13 azaltılmasının bu oranı yüzde 33'ün üzerine çıkarabileceği tahmin ediliyor.

Bu nedenle, ısınma sezonu boyunca talebi düşürecek tasarruf önlemlerinin alınması, depolardan gaz çekişini en aza indirmek ve tedariki yeterli seviyede tutmak açısından kritik önemde bulunuyor.

IEA Enerji Piyasaları ve Güvenliği Direktörü Keisuke Sadamori, rapora ilişkin değerlendirmesinde, Rusya'nın Avrupa'ya gaz akışını azaltmasının sadece Avrupa'ya değil tüm tüketicilere ve ekonomilere zarar verdiğini belirterek, "Küresel gaz piyasalarına ilişkin öngörümüz bulutlu olmaya devam ediyor. Tüm işaretler, 2023'te piyasalarının çok sıkışık seyredeceğini gösteriyor." ifadelerini kullandı.