Ev ve araba gibi geleneksel yatırım araçlarına sabit maaşlı çalışanların ulaşması zorlaşınca, bu durum tüketicinin gelirini ev dışına yönlendirmesine yol açtı. Ev Dışı Tüketim Tedarikçileri Derneği (ETÜDER) Başkanı Melih Şahinöz, Türkiye’de sayısı milyonları aşan expat’ların (kendi ülkesi dışında bir ülkede ikamet edenler) ve turizmdeki hareketliliğin de etkisiyle bu yıl otel, restoran ve yemek hizmeti veren işletmelerde yapılan ev dışı tüketimin 150 milyar TL’ye ulaştığını kaydetti.

ekonomim.com'un haberine göre sektöre yönelik değerlendirmelerde bulunan ve ETÜDER’in yeni hizmeti olan Güvenli Tedarikçi Sertifikası ile ilgili EKONOMİ Gazetesi’ne konuşan Şahinöz, kişi başı tüketimin de bu sürede bin 765 TL’ye yükseldiğini söyledi. Söz konusu rakam salgın öncesinde 600-700 TL civarında seyrediyordu.

Yerleşik turist sayısı milyonları aştı

Melih Şahinöz, her sektörde olduğu gibi salgın döneminde sektörün de çok etkilendiğini hatırlattı. Bu dönemde sayısı 2 bine yaklaşan tedarikçilerin yüzde 10’unun kapandığını anlatan Şahinöz, işini iyi yapan şirketlerin bu süreçten güçlenerek çıktığını ve 2019 rakamlarını geride bıraktığını anlattı. Şahinöz, “Salgın sonrası insanlar dışarıya çıkmaya başladılar. Değişen ekonomik koşullarla birlikte ev ve araba almak da zorlaşınca nüfusun büyük bir kısmı birikim yapma anlayışını terk ederek, hayatı daha iyi yaşamak için ev dışı tüketime yönelmeye başladı. Buna bağlı olarak düşen gelir tablolarına rağmen ev dışı tüketim harcaması bin 765 TL’ye, hacim de 150 milyar TL’ye çıktı. Bunda turizmde yaşanan hareketlilik ve Türkiye’de sayısı milyonları aşan expat’ların (yerleşik turist/ kendi ülkesi dışında bir ülkede ikamet edenler) katkısı da oldukça fazla” dedi.

Her ne kadar geçen ay itibari ile zirveden dönüş yapsa da en önemli ekonomik sorunların başında yüksek enflasyon oranları geliyor. Bu konudan da en fazla son tüketim noktaları sorumlu tutuluyor. Enflasyonun market ya da diğer tüketim noktalarına baskı yapılarak düşürülemeyeceğine dikkat çeken Melih Şahinöz, şunları söyledi: “Bilançolar ortada. Aldığımız ürünleri kaça aldığımız ve sattığımız görülüyor. Şirketler bu anlamda hissedarlara olan sorumluluğunu anca yerine getirebiliyor.  Ev dışı tüketimde pazarın çok yüksek bir bölümü kayıt altında değil. Eğer bu alan kayıt altına alınabilse enflasyonun kaynağı daha rahat görülebilir. Boşuna marketler ile kavga etmeye gerek yok. Marketler fiyatı yeni satın alma fiyatına göre belirlese o kimi kurtarır. Bunun kontrolünü yapmak vakit kaybı.

Enflasyonda farklılık meydana getiren bu değil, hammadde tohum kimyasalalar, fide ve transport neden oluyor. Onlar da döviz ile hareket ediyor. Döviz de iki katına çıktığı için fiyatların da çıkması normal. Yakıt şu ara biraz düşse de 3 katına, elektrik 3,5-4 katına çıktı. üretim bunlarla oluyor” ifadelerini kullandı.

Yerli üretim ve ihracat yükselen bir grafik yakaladı

Sektörde ithal-yerli ürün oranında da ciddi bir değişimler görüldüğünü ifade eden ve yüksek kur nedeni ile yerli üretim yatırımlarının artığını söyleyen Şahinöz, ithalatın azalmasının yanı sıra sos ve benzeri birçok ürününde ihracat yapılır hale geldiğini aktardı. Yabancı markalara private label olarak üretimin de yaygınlaştığını belirten Şahinöz, bu alanda satış oranının yüzde 30’lara yükseldiğini dile getirdi.

Sektörde öne çıkan gelişmeler: 

·      Tüketiciler hikayesi olan, sosyal medyayı iyi kullanan yerleri tercih etmeye başladı.

·      Bir dönem yükseliş trendinde olan vegan tarzı tüketim azaldı.

·      Sağlıklı beslenme hassasiyeti devam ediyor.

·      Hibrit çalışmaya bağlı olarak yemek firmalarında küçülme yaşandı.

·      Restoran ve otellerde karbon ayak izini düşürmeye yönelik eğilimler arttı.

·      Sürdürülebilirlik kapsamında şişelerin toplanarak yeniden kullanılmasına yönelik çalışmalar başlatıldı.

·      İsrafı düşürmeye yönelik çalışmalar, ölçümler, analizler hızlandı.

·      Tüketicinin hassasiyeti nedeni ile restoran zincirleri, fiyat artırmak yerine porsiyonlarını küçülttü.

·      Vadeler düştü. 90 günlük vadeler 45’e, 60 günlük vadeler ise 15-30 gün arasına indi.

Raf ömrü yaklaşan ürünler ihale ile satılıyor

Ev dışı tüketimde israf en önemli konulardan biri. Bu konuda gıda bankası sayısında artış yaşandığını kaydeden ETÜDER Başkanı Şahinöz, “Raf ömrü yaklaşan ürünlerin ihale ile satışı yaygınlaştı. Son kullanma tarihleri ihtiyaten konulur. Genellikle gerçek son kullanma tarihinden 6 ay öncesi yazılır. Süt ürünlerinde bu süre daha kısadır. Şimdi raf ömrü yaklaşan ürünleri dijital imkanların da verdiği fırsatlarla ihale yöntemi ile satıyorlar. Restoranlar ve yemek firmaları da bu ürünleri alanlar arasında yer alıyor. Süresi dolanları da gıda bankaları alıyor. Bunu satma yetkisi bizde yok. Gıdaların çöpe atılmaması için gereken tüm önlemler alınıyor. Özel seçilenler, hayvan barınağına veriliyor. Şu an kendi şirketimizde sıfır atığa ulaştık. Tedarikçi noktasında yıllık atık miktarı 300-500 tonlara indi. Restoran ve otellerde de çalışmalar yapılıyor. Bunların sonucunu önümüzdeki yıllarda daha net göreceğiz” dedi.

Güvenilir Tedarikçi Sertifika programı pilotta

Tüketiciler salgınla birlikte artan hassasiyetin etkisi ile artık ev dışında ne yediğini ve ne yediğinin kaynağını bilmek istiyor. Buradan yola çıkarak, Güvenilir Tedarikçi Sertifika programının hazırlık sürecini 12 STK ile gerçekleştirdiklerini söyleyen Şahinöz şunları söyeledi: “Sertifika süreci gerçekleşirken, gıdanın üreticisinden depocusuna ve dağıtanına kadar herkes tek tek denetimden geçiyor. 3 farklı uluslararası denetim şirketi ile anlaşmamız var. Gönüllülük esasına dayalı olan bir program olması sebebiyle isteyen firmalar, ETÜDER’e gelerek ‘ben güvenilir tedarikçi olmak istiyorum’ dediği zaman, denetim mekanizmaları çalışmaya başlıyor. Denetim ekipleri, firmalara giderek, incelemeler yapıyor ve böylece firmalar uluslararası standartlara göre yeterli görülürse, sertifika almaya hak kazanıyor. Eksikleri varsa da bunları tamamladıktan sonra sertifika alabiliyorlar. Bu yolla son tüketim noktasında akıllı telefona okutulan QR kodu ile dünyada ilk defa tüketicilerin dijital ortamda ev dışında yedikleri yemeklerin marka, üretici ve tedarikçilerini görebiliyorlar. Pilot uygulamasını Ataşehir Metropol AVM’de bulunan Big Chefs’te hayata geçirdik. Önümüzdeki yıl tüm sektörün kullanımına açmayı planlıyoruz.”

Ev dışı tüketim fuarı 20 Eylül’de başlıyor

Öte yandan ETÜDER, İstanbul EDT Expo Tüyap Tüm Fuarcılık iş birliğiyle Ev Dışı Tüketim Ürünleri Fuarını 20-24 Eylül 2023 tarihlerinde İstanbul Fuar Merkezi’nde düzenleyecek. 9-10-11 no’lu salonlarda, Uluslararası Otel, Restoran, Kafe, Pastane Ekipmanları ve Teknolojileri Fuarı (HOSTECH by TUSİD İstanbul) ile eş zamanlı olarak kapılarını açacak olan fuarda yiyecek-içecek gıda ürünleri, temizlik-hijyen ürünleri, masa üstü malzemeleri ile aşçılık malzemeleri ve ekipmanları sergilenecek. EDT Expo’ya 200 firma ve 500 markanın katılması bekleniyor. Ayrıca fuara yurt dışından ağırlıklı olarak MENA bölgesi olmak üzere çeşitli ülkelerin yanı sıra; yurt içinden de ziyaretçinin yoğun ilgisi bekleniyor.