Türkiye’de birçok üründe uygulanan yüksek vergiler, taksit sınırı ve buna bağlı olarak yurtdışı ile açılan fiyat makası, farklı yollardan tedariki deyim yerindeyse patlattı. Bu ürünlerin başında Apple’ın eylül ayında tanıttığı yeni iPhone modelleri geldi. Hali hazırda kimi modelde yüzde 100’ü aşan vergi oranı ve taksit sınırı yolcu beraberinde getirilen telefon sayısında rekora yol açarken, pasaport kaydı için Kuzey Kıbrıs ve Gürcistan gibi ülkelerde adeta iPhone turizmi oluştu. Öte yandan klonlanmış (IMEI numarası değiştirilmiş ya da kopyalanmış) telefon sayısı da tarihi zirveyi gördü. Sektör temsilcilerinden aldığımız bilgiye göre 10 milyona yakın resmi satışa karşın bu yılın tamamında en iyi ihtimalle klonlanmış telefon sayısı 3,9 milyonu, yolcu beraberinin ise 500 bini aşması bekleniyor. Yeni yılda artması beklenen pasaport kayıt ücretin bu rakamı daha da yukarı çekmesinden endişe ediliyor.

Fiyat farkı 20 bin TL’yi aşıyor

Dünya'nın haberine göre 128 GB’lık iPhone 14 Pro Max, yüzde 96’si vergi olmak üzere 43 bin 999 TL'lik bir fiyat ile Türkiye'de satışa sunuldu. Yaptığımız hesaplamaya göre, aynı cihaz ABD’den alındığında bin 99 dolara (20 bin 426 TL) denk geliyor. Kullanıcının yurtdışından getirdiği cihazı kendi pasaportuna kaydetmesi ile bu fiyata 2 bin 732 TL harç ve 117 TL Özel İletişim Vergisi ekleniyor ve fiyat 23 bin 275 TL’ye çıkıyor. Yani tüketici aynı telefonu yurtdışından alarak 20 bin TL’den fazla kar elde edebiliyor. Ancak burada 2019’da getirilen IMEI kaydı düzenlemesi dikkat çekiyor. Söz konusu düzenlemeyle başkasının pasaportuna telefon kaydettme dönemi sona ermişti. Ancak kullanıcılar bu düzenlemeyi de kolaylaştırılmış vize prosedürü uygulanan Yunan Adaları ve kimlik kartı ile girilebilen Gürcistan ve Kuzey Kıbrıs gibi ülkelere gün birlik seyahatler ile aşmaya başladı. Bu şekilde fiyata sadece seyahat ücreti eklenmiş oldu. Bir diğer yol ise klonlama. Artık online satış sitelerinnin yanı sıra cadde mağazalarında bile pasaport kaydı olmayan yurtdışı telefonlara rastlamak mümkün. Yine Türkiye fiyatının oldukça aşağısında satılan cihazlar 6 ayda bir 300 TL civarı bir ücret ile kullanılabiliyor.

Algılar olguların önüne geçti

Mobil İletişim Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş Adamları Derneği (MOBİSAD) Başkanı Mustafa Kemal Turnacı, sektörde algıların olguların önüne geçtiğine dikkat çekerek, cep telefonunu ithalatının cari açığı artırdığına yönelik algının da bu anlamda sektörün ülkeye katkısının önüne geçtiğine dikkat çekti. Turnacı, “Cep telefonu çoğu ülkede ithal ama gelecek açısından da stratejik öneme sahip. Bunu efektif olarak kullananlar yarının teknolojisinde söz sahibi olacak. Haliyle bu stratejik ürünün cari açığı artırdığı algısından ziyade katma değeri doğrultusunda değerlendirmek lazım. Ayrıca bahsedilen ürünün toplam ithalattaki payı da yüzde 1’in altında” dedi.

Tefeci faizi ile borçlanan var Gelinen noktada bu algılar ile yüksek vergi, taksit sınırı gibi bir takım kararlar alındığını ve dövize bağlı olarak fiyatların da sürekli yükseldiğini belirten Turnacı, şöyle devam etti: “Vergi oranları arttı, taksitler sınırlandırıldı. Derken hem ürünlerin fiyatı yükseldi hem de bunlara ulaşmak zorlaştı. Vatandaş teknolojiye ulaşmakta zorlanınca alternatif kanallara eğilim arttı. Bunların başında da klonlama gibi kayıt dışı kanallar geliyor. Tüm bu kararlara rağmen vatandaş cep telefonu almakta imtina etmiyor. Yapılan birçok araştırmaya göre insanlar cep telefonsuz kalmaktansa aç kalmayı tercih ediyor. Bu yıl 11 milyona yakın resmi satışa karşın en iyimser tahmin ile klonlamanın yüzde 35’e ulaşması (3 milyon 850 bin adet) yolcu beraberinin ise 500 bine çıkması bekleniyor. Her ikisi de rekor seviyeler. Burada hem ülke hem vatandaş hem de sektör kaybediyor.” Bugün klonlamanın çözülememesi halinde 5G’nin hiç konuşulmaması gerektiğini vurgulayan Turnacı, “15 senedir bu sorun çözülemiyor. Yüzde 35’ten fazlası kayıt dışı olan sektörün ayakta kalması mümkün değil. Yanı sıra yüksek vergiler nedeni ile yurtdışında cep telefonu alma turları düzenlenir hale geldi. Yunan adalarına günübirlik ziyaretlerde rekor kırılıyor. Bu tarz ürünler için kullandırılan tüketici kredileri rekor kırıyor. Tefeci faizi ile telefon alan vatandaşlarımız var. Gözlemliyor, karşı karşıya kalıyoruz” dedi.

"Gençler ÖTV’siz cihaz alabilsin"

Turnacı, MOBİSAD olarak bir takım önerilerini ilgili kurumlar ile paylaştıklarını belirterek, “Gençlere 3 yılda bir ÖTV’siz cihaz alma hakkı tanınması gibi bir önerimiz oldu. İlgili kurumlar bunu makul karşıladı ama nasıl, ne zaman sonuçlanır bilemiyoruz. Bizim asıl talebimiz yüksek vergilerin düşürülmesi, taksit kısıtlamasının esnetilmesi ve klonlamanın önüne geçilmesi. Klonlama için önerimiz sinyal alınamayan cep telefonunun IMEI havuzundan çıkarılması süresinin 7 yıldan 1 yıla düşürülmesi. Vatandaş daha sonra isterse telefonunu ibra etsin ve hemen aktif hale getirilsin. Bu konuda son dönemde yoğun bir görüşme trafiğimiz oldu. İnanıyorum ki yakın zamanda adım atılacak. Öte yandan mart ayında 5 bin TL ve altındaki cep telefonları için taksit sayısı 12 ay, 5 bin TL'nin üzerinde olan cep telefonları için 3 ay olarak uygulanmasına karar verilmişti. Biz 5 bin TL taksit sınırının 15 bin TL’ye çıkmasını talep ediyoruz. Zira 5 bin TL’ye model sayısı neredeyse kalmadı” şeklinde konuştu.