İran ile altı büyük devlet arasında 24 Kasım'da varılan ön anlaşma, İran'ın en hassas nükleer faaliyetini durdurması, karşılığında ise ekonomik yaptırımların kısmen yumuşaması ile dün uygulamaya girdi.

Birleşmiş Milletler'in nükleer denetim organı Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın (IAEA) İran'ın anlaşma uyarınca taahhütlerini yerine getirdiğini doğrulamasının ardından ABD ve Avrupa Birliği de, İran'a ticaret ve bazı diğer alanlarda uygulanan yaptırımları kısmen hafiflettiler.

Bu uygulamanın süreceği altı ay boyunca taraflar, Batılı ülkelerin İran'ın nükleer silah üreteceği kuşkusunu giderecek, İran açısından da ekonomisini felç eden yaptırımlara son verecek kesin bir anlaşmaya varmak üzere görüşmeler yapacaklar. AB dış politika yetkilisi Catherine Ashton, "Bu önemli bir ilk adım. Ancak İran'ın nükleer programının sadece barışçı amaca yönelik olduğu konusunda uluslararası toplumun kaygılarını giderene kadar daha yapılacak iş var" dedi.

ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin, ve Almanya adına İran ile müzakereleri yürütmeye yetkili olan Ashton, nihai çözüm müzakerelerinin Şubat'ta başlamasını beklediğini söyledi. ABD'de Beyaz Saray sözcüsü, hafifletilenlerin dışında kalan diğer yaptırımların uygulanmasına titizlikle devam edileceğini söyledi.

"Bizimle kapsamlı bir anlaşmaya varana kadar, İran'la durum değişmedi ve değişmeyecek." Washington ile Tahran arasında aylar süren gizli müzakereler sonunda sağlanabilen anlaşma, iki ülkenin 1979 İran İslam Devrimi'nden bu yana sürdürdüğü düşmanlığı da yumuşatmıştı.

İran uranyum stoklarını seyreltecek ya da değiştirecek

Geçici anlaşma uyarınca İran, nükleer silah üretiminde gereken düzeye çok yakın olan yüzde 20 fisil yoğunlukta uranyumun zenginleştirilmesi faaliyetini durdurmayı kabul etti. Aynı zamanda bu nitelikteki uranyum stoklarını seyreltecek ya da değiştirecek. Ayrıca Arak ağır su reaktöründeki çalışmalarına da son verecek. Bu çalışmalarla uranyum gibi nükleer silahlarda kullanılabilen plütonyum üretilebiliyor.

IAEA İran'ın uranyum seyreltme çalışmalarına başladığını ve yüzde 20 düzeyinde zenginleştirme yapılan Natanz ve Fordow tesislerinde faaliyetin durduğunu dün açıkladı. Analistler ise büyük devletlerin İran'ın nükleer silah yapımını gizlice sürdürmeyeceğini garantileme hedefine nasıl ulaşılacağının belli olmadığını söylüyorlar.

Washington'daki Foundation for Defence of Democracies adlı kuruluşun başkanı Mark Dubowitz, Batılı ülkelerin İran'ı kısa dönemde rahatlatarak bu ülkeye karşı elindeki kozları tükettiğini söyledi. Dubowitz, "Ara anlaşma, gelecek 12 ay boyunca İran'ın nükleer silah ve balistik füze araştırmalarını sürdürmesi için hiçbir engel yok. Bunlar fırlatılma yeteneğine sahip nükleer silah için kritik önemde alanlar" dedi.