Pazar günü yapılacak seçim öncesinde Türk lirası rekor düşük seviyeye inerken, Tayyip Erdoğan'ın bir on yıl daha iktidarda kalması durumunda yatırımcıların endişelenmesiyle para birimi giderek işlevsiz hale geliyor.

'Erdonomi' olarak adlandırılan 69 yaşındaki Cumhurbaşkanı'nın alışılmışın dışında, büyüme peşinde koşan politikaları, lirayı son beş yılda %80 aşağı çekerek bir enflasyon sorunu yarattı ve Türklerin para birimlerine olan güvenini sarstı.

Acı verici 2021 krizinden bu yana, yetkililer döviz piyasalarında giderek daha fazla rol üstlendi, öyle ki bazı ekonomistler artık liranın hala serbest dalgalanma olarak kabul edilip edilemeyeceğini açıkça tartışıyor.

Günlük hareketleri doğal olmayan bir şekilde küçüldü ve çoğunlukla tek bir yönde ilerliyor: Aşağı.

On milyarlarca dolarlık döviz ve altın rezervi kullanıldı - sistematik mikro yönetimin bir başka işareti.

İhracat yapan firmalar artık döviz gelirlerinin %40'ını Merkez Bankası'na satmak zorundayken, 2021 kargaşasını bastırmaya yardımcı olan liranın değer kaybına karşı korumalı banka mevduat programı çok önemli ancak potansiyel olarak maliyetli bir savunma olmaya devam ediyor.

Varlık yöneticisi GAM'ın gelişmekte olan piyasa borçları direktörü Paul McNamara, bazı önlemleri fiili sermaye kontrollerine benzeterek, "Önemli olan liranın yapay olarak yerinde tutuluyor olması" dedi.

Mevduat sahipleri son iki ayda değer kaybına karşı korumalı banka hesaplarına 33 milyar dolar yatırarak toplamda 121 milyar dolara ulaştılar - bu rakam Türkiye'deki tüm mevduatların neredeyse dörtte biri.

McNamara, "Tüm bunların sorunsuz bir şekilde çözüme kavuşturulduğunu görmek imkânsız," dedi.

Son günlerde Reuters'a konuşan hükümet yetkilileri, düşük faiz oranlarına öncelik veren mevcut ekonomik stratejiye bağlı mı kalınacağı yoksa seçimden sonra daha ortodoks bir stratejiye mi geçileceği konusunda anlaşmazlık olduğunu söylediler.

İki hafta önceki ilk tur oylamasından bu yana liranın yakın yönetimi düşüşünü %2'nin biraz üzerinde sınırladı, ancak diğer önemli piyasalar Erdoğan'ın rotasını değiştirmeyeceğine dair güçlü endişelere işaret ediyor.

Türkiye'nin borcunu temerrüde karşı sigortalamanın maliyeti %40 arttı. Gösterge niteliğindeki uluslararası piyasa tahvilleri %10-%15 oranında gerilemiş ve bir yıl veya daha uzun bir süre sonrasına bakan temel döviz piyasası oynaklık göstergeleri rekor seviyelere ulaştı.

Massachusetts Institute of Technology'de Enstitü Profesörü olan Daron Acemoğlu, sorunun politika bileşimi ve azalan döviz ve altın rezervleri olduğunu, şu anda brüt 105 milyar dolar olan rezervlerin döviz takası düzenlemeleri ve krediler hesaplamalardan çıkarıldığında 115 milyar dolar ekside olduğunu söylüyor.

Acemoğlu, "Şu anda sahip olduğumuz şeyin devam edemeyeceğine ikna oldum" dedi.

"Dolar korumalı lira hesapları, güvenilir mi?" diye sorarak, tam anlamıyla bir kriz durumunda hükümete potansiyel maliyetlerine ve dolar talebi nedeniyle Türkiye'nin pazarlarında paralel döviz kurlarının artık yaygın olarak sunulduğuna işaret etti.

"1990'lara geri dönüyoruz" diyerek Türkiye'nin 2001 yılında yıkıcı bir devalüasyonla sonuçlanan en zarar verici krizlerinden birinin birikim aşamasına atıfta bulundu.

Gözler şimdi döviz rezervlerinde ve TL'nin uzun inişindeki son önemli kilometre taşı olan dolar karşısında 20 seviyesini aşmasında.

Acemoğlu, olayların ne zaman doruğa ulaşacağını tahmin etmenin zor olduğunu söyledi. Güçlü bir turizm sezonunun kısa vadede rezervleri yeniden güçlendirmesi beklenirken, "dost" Körfez ülkeleri ve Rusya'dan devlet kasasına yapılan son enjeksiyonlar da yardımcı oldu.

Seçim öncesinde JPMorgan analistleri, ortodoks politikaya doğru net bir dönüş olmadan liranın dolar başına 30'a kadar düşeceğini tahmin etmişlerdi.

Şimdi Erdoğan'ın Pazar günü zafer kazanacağı ve Şubat ayındaki depremden sonra gelirleri artırma ve ülkeyi yeniden inşa etme yönündeki kampanya vaatlerini yerine getireceği varsayılıyor.

Bazı yatırımcılar, piyasanın yeniden yükselişe geçmesi halinde yetkililerin daha sert sermaye kontrollerine başvurabileceğinden endişe ediyor. 230 milyar dolarlık ya da GSYH'nin %25'ine tekabül eden dış finansman açığını kapatmaya çalışan hükümet ise bunun söz konusu olmadığını defalarca dile getirdi.

İngiltere Merkez Bankası verilerine göre Londra gibi büyük merkezlerdeki ticaret 2018'de 56 milyar dolardan günde ortalama 10 milyar doların altına düştü.

Ancak döviz piyasasında artan işlevsizlik, daha önce Türkiye'ye çok sayıda yabancı yatırım getiren iyimserliği bozdu.

MIT'den Acemoğlu, M&A bankacılığının en parlak dönemi için "Bunlar ucuz varlıklar olarak görülmüyordu, mücevher olarak görülüyordu" diyor. Erdoğan'ın kazandığını varsayarsak şimdi karşı karşıya olduğu durum hakkında "Kolay bir çıkış yolu görmüyorum" diyor.