ABD'de Savcı Mueller'in çarşamba günü Temsilciler Meclisi'nde vereceği ifade ile Trump'ın azli konusunda yeni bir süreç başlayacak. Geçen hafta Temsilciler Meclisi'ne gelen Trump'ın azli ile ilgili tasarı reddedilmişti.

Azil tartışmaları Başkan Trump’ın son aylarına kara bir bulut gibi çökmüş durumda. Karar verilmesi halinde Başkan’ın azil sürecinin başlatılacağı yer olan Temsilciler Meclisi’ndeyse çoğunluğu elinde tutan Demokratlar süreçle ilgili bölünmüş halde.

amerikaninsesi.com'da yer alan habere göre, ABD Anayasası’ndaki başkanın görevi için uygun olmadığı gerekçesiyle azledilmesi maddesi Amerika siyasetinin en zor ve tartışmalı prosedürlerinden.

Şu ana kadar hiçbir başkan doğrudan bu madde yüzünden görevden alınmadı.

Eski Başkanlardan Richard Nixon görevden azledilebilecekken kendi isteğiyle ayrıldı. Andrew Johnson ve Bill Clinton içinse Temsilciler Meclisi tarafından azil kararı çıkartılmış, ancak bu Başkanlar Senato tarafından suçlu bulunmamıştı.

Ocak 2017’de göreve başlamasından bu yana Başkan Trump soruşturmaların odağında. Özel Savcı Robert Mueller’ın Rusya soruşturmasının uzun zamandır beklenen raporunun redakte edilmiş bir versiyonunun Nisan ortasında yayımlanması ise bir dönüm noktası oldu.

Çarşamba günü Mueller raporuyla ilgili olarak Temsilciler Meclisi’nin iki komisyonu önünde ifade verecek. Komisyonlardaki Demokratlar’ın Trump’ın davranışlarının raporda nasıl işlendiğine odaklanmaları bekleniyor. Demokratlar’ın amacının gündemlerindeki soruşturmalar için Amerikalılar’ın desteğini kazanmak olduğu belirtiliyor.

Mueller’ın 448 sayfalık raporu Moskova’nın 2016 Başkanlık seçimlerini Trump’ın kazanmasına yardım ettiği iddialarına yönelik incelemenin sonuçlarını içeriyor. Trump’ın kampanya yetkilileriyle Ruslar arasındaki temaslarını anlatan rapor ancak Trump’ın kampanyası ve Kremlin arasında suç oluşturacak bir gizli anlaşma yapılmış olduğuna dair delillerin yetersiz olduğu sonucuna varmıştı.

Mueller’ın raporu ayrıca Trump ve danışmanlarının Mueller’ın soruşturmasına birçok kez müdahalede bulunduğunu anlatıyor, ancak bu hamlelerin adalete müdahale olduğu şeklinde bir sonuca varmaktan kaçınıyor.

Trump ise her fırsatta Mueller’a saldırıyor ve soruşturma için “cadı avı” ifadesini, görevden azil tartışmaları içinse “kirli, çirkin ve iğrenç” ifadelerini kullanıyor.

Demokratlar’ın kontrolündeki Temsilciler Meclisi’nde bazı üyeler azil sürecinin başlatılmasına olumlu bakıyor, ancak liderleri bu talepleri geri çeviriyor. Geçen hafta Temsilciler Meclisi’ne gelen bir azil tasarısı Meclis’ten geri dönmüştü.

Senato ise Cumhuriyetçiler tarafından kontrol ediliyor. Bu da azil sürecinin Temsicliler Meclisi’nde başlasa bile kamuoyunun görüşünün ani şekilde başkanın azledilmesine doğru kaymaması halinde Senato’da son bulmasının kuvvetle muhtemel olduğunu gösteriyor.

Reuters/Ipsos’un Mayıs ayında yaptığı bir ankete göre Amerikalılar’ın yüzde 45’i başkanın azledilmesini istiyor. Bu rakam Nisan ayında yüzde 40’tı.

Neden azil?

ABD’nin kurucuları Başkanlık makamını oluşturduklarında Başkan’ın yetkilerini kötüye kullanabileceğinden de endişe ettiler. Bu nedenle azil, önemli maddelerden biri olarak Anayasa’ya eklendi.

Temsilciler Meclisi “azil yetkisine sahip tek merci” olurken; Senato tüm azillerin yargılamasını yürüten merci; Anayasa Mahkemesi

Başkanı ise Senato’daki azil davalarına başkanlık etme yetkisine sahip merci olarak belirlendi.

Anayasa’ya göre Başkan ihanet, rüşvet ve diğer büyük suçlar ile görevi kötüye kullanmaktan azledilebilir. Bunun tam olarak ne anlama geldiğiyse açık değil. Geçmişe bakıldığında bunun yolsuzluk ve adli süreçlere engel olunması gibi diğer istismarları kapsıyor olabileceği sanılıyor.

Nasıl işliyor?

Azil süreci Temsilciler Meclisi’nde başlatılıyor. Temsilciler Meclisi münazara yürütüyor ve Başkan’a bir azil tasarısının ya da “suçlama dayanakları”nın onaylanması suretiyle suçlama yapılıpyapılmamasını oylamaya sunuyor. Tasarının geçmesi için 435 üyeli Meclis’in salt çoğunluğu gerekiyor.

Temsilciler Meclisi’nin böyle bir tasarıyı onaylaması halinde Senato’da bir yargılama yapılıyor. Temsilciler Meclisi üyeleri savcı, Senato jüri ve Anayasa Mahkemesi Başkanı da hakim rolünü üstleniyor. Başkanı suçlu bulmak ve görevden almak için 100 üyeli Senato’da üçte iki çoğunluk gerekiyor. Bu Amerika tarihinde daha önce hiç görülmedi.

Anayasa Mahkemesi kararı geri çevirebilir mi?

Bu sorunun yanıtı “hayır”. Başkan Trump daha önceki Twitter mesajlarında Anayasa Mahkemesi’nden Demokratlar’ın kendisini azletmeye çalışması halinde müdahale etmesini isteyeceğini söylemişti. Ancak ülkenin kurucuları Senato’nun kararının federal yargı tarafından temyize götürüleblir olmasını özellikle reddetmişti.

Temsilciler Meclisi’nde şu an 235 Demokrat, 197 Cumhuriyetçi, bir bağımsız ve iki boş koltuk var.

1998’de Cumhuriyetçiler Temsilciler Meclisi’nde çoğunluktayken Demokrat Başkan Clinton’un azledilmesi sürecinin başlatılması yönünde oy kullanılmıştı.

Senato’da şu anda 53 Cumhuriyetçi, 45 Demokrat ve Demokratlar’dan yana oy kullanan iki bağımsız var. Başkan’ın suçlu bulunması ve görevden azledilmesi içinse 67 oya ihtiyaç var. Bu durumda Trump’ın azledilebilmesi için en az 20 Cumhuriyetçi ve tüm Demokratlar’la bağımsızların Başkan’a karşı oy vermesi gerekiyor.

Trump azledilirse kim Başkan olacak?

İhtimal verilmemekle birlikte Senato’nun Trump’ı suçlu bulması durumunda Başkan Yardımcısı Mike Pence Trump’ın dönemi sona erene kadar; yani 20 Ocak 2021’e kadar Başkanlık koltuğunda oturacak.