Türk ekonomisi, üç çeyrek süren küçülmesinin ardından nihayet büyümeyi yakaladı. 2018 yılı birinci çeyrekte yüzde 7,4, ikinci çeyrekte yüzde 5,6, üçüncü çeyrekte yüzde 2,3 olan büyüme rakamı, 2018 dördüncü çeyrekle birlikte negatife dönmüştü. 2018 yılının dördüncü çeyreğinde yüzde 2,8, 2019 yılının birinci çeyreğinden yüzde 2,3, ikinci çeyreğinde yüzde 1,6’yı bulan küçülmenin ardından bu yılın Temmuz-Ağustos-Eylül aylarını kapsayan üçüncü çeyrekte yüzde 0,9 büyümeye ulaştı. Dokuz aylık dönemde (Ocak-Eylül) ise yüzde 0,9 ile küçülme devam etti.

Birinci ve ikinci çeyrek büyümelerinde yapılan güncellemenin dokuz aylık büyüme üzerinde fazla bir etkisi olmadığını vurgulayabiliriz. Çünkü birinci çeyrekte yapılan revize ile küçülme yüzde 2,4’den yüzde 2,3’e çekilirken, ikinci çeyrekte yüzde 1,5’luk küçülme yüzde 1,6’ya çıkarıldı. Bunun bir sonucu olarak güncellemeyle dokuz aylık küçülme, yüzde 0,89’dan yüzde 0,88’e indi.

Yerleşik hanehalklarının ve hanehalkına hizmet eden kar amacı olmayan kuruluşların nihai tüketim harcamalarında yüzde 7,7, yüzde 4,9 ve yüzde 1 küçülmenin ardından yüzde 1,5 büyüme görüldü. 2018’in dört ve 2019’un ilk iki çeyreğinde büyüyen mal ve hizmet ihracatı, üçüncü çeyrekte de büyümesini sürdürdü ve yüzde 5,1 rakamına ulaştı. Dört çeyrektir küçülen ithalat ise son çeyrekte yüzde 7,6 ile büyümeye geçti.

Gayrisafi sabit sermaye oluşumu (özel, kamu yatırım toplamı) yüzde 12,8 daralmayla beşinci çeyrektir küçülmesini sürdürdü.

İşin ilginç tarafı devletin nihai tüketim harcamalarının yüzde 7 büyümesi. Geçen yılın 4 çeyreğinde de büyüyen bu kalem, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 6,6, ikinci çeyreğinde yüzde 3,4 gelişme göstermişti.

Sektörler bazında baktığımızda üç çeyrektir süren gerilemenin ardından sanayi ve hizmetlerin, sanayide yüzde 1,6, hizmetlerde yüzde 0,6 ile büyümeye geçmesi önemli...

İnşaat sektöründeki yüzde 7,8’lik küçülme, dört çeyrektir süren küçülmenin ardından beşinci çeyrekte de yaşanması açısından sıkıntılı bir durum. İnşaatta durumun iyi gitmediği, düzelmenin henüz başlamadığı anlaşılıyor.

“Peki, Türkiye, 2019’u nasıl tamamlayacak” diye sorduğumuzda, üçüncü çeyrekte yüzde 0,9 büyüme nedeniyle, dördüncü çeyrekte de büyümenin süreceğini söyleyebiliriz. Çünkü, dördüncü çeyreğin ilk ayı olan Ekim ayında ithalatta yaşanan yüzde 8’lik büyüme, üstelik hem tüketim hem yatırım hem de ham madde ithalatında görülen artış, ekonominin canlanmaya başladığını gösteriyor.

Yılın tamamında küçülmeden kurtulmak için dördüncü çeyrekte büyümenin yüzde 2,53’ü bulması gerekiyor. Bu gerçekleştirilebilir mi? Tahminler ekonominin yılı negatifte tamamlamayacağı yönünde…

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, 28 Ekim 2019’da, 24. Uluslararası İpekyolu İşadamları Zirvesi’ne katılmak üzere gittiği Trabzon’da yaptığı açıklamada, Türkiye ekonomisinin yüzde 4, yüzde 5 büyüme patikasına girmeye başladığını ifade etmişti. Bakan Albayrak’ın ifadesinden yola çıkarak, dördüncü çeyrekte yüzde 4 büyüme olması halinde, Türkiye ekonomisi yılı yüzde 0,4 büyümeyle bitireceğini söyleyebiliriz. Eğer dördüncü çeyrek büyümesi yüzde 5’e çıkarsa, yıllık büyüme yüzde 0,6 olur.

Zaten, Yeni Ekonomi Programı’nda (YEP) 2019 için yüzde 0,5 büyüme öngörülmüştü. Bu rakamın tutturulabilmesi için dördüncü çeyrekte büyümenin yüzde 4,5’e çıkması gerekiyor.

Bu rakamlar tutturulabilir mi?

Bence çok mümkün görünmüyor. Fakat, büyümenin artıda kalma ihtimali, ekside kalma olasılığından çok daha fazla.

Nitekim, Uluslararası Para Fonu (IMF) 15 Ekim 2019’da 2019 için yüzde 0,2 büyüme rakamı öngörmüştü. Buna göre, son çeyrek büyümesi yüzde 3,3 olacak demektir.

Dünya Bankası, 9 Ekim 2019 tarihinde 2019 için yüzde 0 büyüme tahmini yapmıştı. Bu rakamın olması için dördüncü çeyrek büyümesinin yüzde 2,53 olması gerekiyor.

Avrupa Birliği 7 Kasım 2019’da, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) ise 21 Kasım 2019’da, 2019 için yüzde 0,3 büyüme tahmini yapmıştı. Bu rakam, dördüncü çeyrek büyümesinin yüzde 3,5’ü bulması halinde gerçekleşecek.

Tabii bütün kuruluşlar, üçüncü çeyrek büyüme rakamlarının açıklanmasıyla yıllık büyüme tahminlerini yeniden güncelleyecekler.

Şu an için uluslararası kuruluşlarının büyüme tahminlerinin tutması için son çeyrek büyümesinin yüzde 2,5 ile yüzde 3,5 olması gerektiğini vurgulamamız yeterli sanırım.

Dördüncü çeyrek büyüme tahminlerinin gerçekleşmesi halinde yıllık büyüme rakamları şöyle olacak: