Türk ekonomisinin en önemli sorunları nedir diye sıraladığımızda, işsizlik, enflasyon, 1945 yılından bu yana açık veren dış ticaret ve dolayısıyla cari işlemler açığı, döviz kuru istikrarsızlığının yanı sıra iç ve dış borç gelir.

Gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında Türk ekonomisindeki borçluluğun milli gelire oranı düşük kalmakla birlikte, gerek faizlerin yüksekliği gerek gelir seviyesinin düşüklüğü nedeniyle daha fazla sıkıntı yaratıyor.

Çünkü, Almanya, Fransa, İngiltere gibi gelişmiş ülkelerin bütçeleri Türkiye bütçesinin 6-7 katını bulurken, faiz oranları beşte birde kalıyor. Üstelik o ülkelerde borçlanma vadeleri çok daha uzun süreli. Bu nedenle Türk ekonomisi açısından borçlanma oranının artmaması çok önem taşıyor. Fakat, önümüzdeki yıllarda borçlanma oran ve miktarının artacağı görülüyor.

Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) Ekim 2019 tarihli World Economic Outlook Database (Dünya Ekonomik Görünüm Veritabanı) tahminlerine göre, Türkiye’nin genel yönetim brüt borç stoku TL bazında 2019-2024 döneminde 1 trilyon 711,1 milyar lira artarak 3 trilyon liraya dayanacak.

Para Fonu, 2019 yılında Türkiye’nin gayri safi milli hasılanın 4 trilyon 272,5 milyar lira, dolar bazında 743,7 milyar dolar, genel yönetim brüt borcunun 1 trilyon 286,1 milyar lira, genel yönetim net borcunun 1 trilyon 44,5 milyar lira olacağını tahmin ediyor. Fona göre, 2024 yılında Türkiye GSYH’sı cari fiyatlarla 8 trilyon 517,1 milyar liraya, dolar bazında 1 trilyon 99,5 milyar dolara çıkacak. Böylece oransal olarak GSYH, TL bazında yüzde 99,3, dolar bazında yüzde 47,8 artacak.

Buna karşın genel yönetim brüt borç stoku, bu dönemde, yüzde 133 artış gösterecek. IMF’e göre, 2019 yılında 1 trilyon 286,1 milyar lirayı bulacak olan genel yönetim brüt borç stoku, 2024 yılında 1 trilyon 711,1 milyar liralık artışla 2024 yılında 2 trilyon 997,2 milyar liraya çıkacak. Brüt borcun milli gelire oranı ise bu dönemde yüzde 30,1’den yüzde 35,2’ye yükselecek.

2019-2024 döneminde Türkiye’nin genel yönetim net borç stoku ise 1 trilyon 469,3 milyar liralık artışla 1 trilyon 44,5 milyar liradan 2 trilyon 513,8 milyar liraya çıkacak. Net borcun milli gelire oranı ise bu dönemde brüt borç stokundaki gibi 5,1 puanlık artışla yüzde 24,4’ten yüzde 29,5’e ulaşacak.

Oransal artışlara bakıldığında, IMF, 2019-2024 döneminde en fazla artışın yüzde 140,7 ile genel yönetim net borç stokunda yaşanacağını tahmin ediyor. Bunu yüzde 133 ile genel yönetim brüt borç stoku artışı izleyecek.

IMF dolarda yüksek artış beklemiyor

Fon’un tahminlerinde dikkat çekici olan taraf, dolar kurunda oldukça muhafazakâr artış yaşanacağını öngörmesi. IMF’e göre, bu yılı 5,7449 ortalamayla tamamlayacak dolar kuru, 2020 yılında 6,0447, 2021 yılında 6,2531, 2022 yılında 6,6063, 2023 yılında 7,1568, 2024 yılında ise 7,7464 olacak. Bu gerçekleşirse 2019-2024 döneminde 5 yıllık sürede dolar kuru, ortalamada sadece 2,0015 lira artacak. Dolardaki artış oranı da yüzde 34,8’de kalacak. Oysa, aynı kaynağında IMF, 2019-2024 döneminde, ortalama tüketici fiyatları enflasyonunun yüzde 73,8, yıl sonu tüketici fiyatları enflasyonunun ise yüzde 71,6 artacağını öngörüyor.

Borç artacak da kişi başına genel yönetim borç yükümüzde nasıl bir değişiklik olacak diye bakacak olursak, IMF’e göre 2019-2024 döneminde, Türkiye’nin nüfusu 5 milyon 7 bin kişilik artışla 83 milyon 23 binden 88 milyon 30 bine çıkacak. Bu dönemde nüfustaki artış yüzde 6 olacak.

Kişi başına milli gelir (GSYH olarak) bu dönemde 3 bin 532 dolarlık artışla 8 bin 958 dolardan 12 bin 490 dolara yükselecek. Artış oranı yüzde 39,4’de kalacak.

TL bazında kişi başına milli gelir 2019-2024 döneminde cari fiyatlarla 51 bin 462 liradan, 45 bin 291 liralık artışla, 96 bin 752 liraya çıkacak. Artış oranı yüzde 88’i bulacak.

Kişi başına yönetim brüt borç stoku 34 bin 47 liraya çıkacak

Buna karşın kişi başına genel yönetim brüt borç stoku 18 bin 557 liralık artışla 15 bin 491 liradan 34 bin 47 liraya, kişi başına genel yönetim net borç stoku ise 15 bin 975 liralık artışla 12 bin 581 liradan 28 bin 556 liraya yükselecek. Kişi başına olarak brüt genel yönetim borçlarındaki artış yüzde 119,8, net borçlardaki artış ise yüzde 127 olacak.

IMF’nin Türkiye’nin milli gelir ve genel yönetim borç verileriyle ilgili 2017 ve 2018 rakamları ve 2019-2024 dönemi tahminleri şöyle:

(*): Borcun GSYH’ye oranı ile yıllık ortalama dolar kurundaki artış miktarı rakamları puan olarak verilmiştir.

(**): Yıllık ortalama dolar kuru, TL ve Dolar kişi başına milli gelir rakamlarından hesaplanmıştır.

Kaynak: IMF World Economic Outlook Database

https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/index.aspx